Publiek domeindag

1 januari is het altijd een bijzondere dag. Niet alleen het start van het nieuwe jaar, maar ook een vast moment waarbij sommige erfgoed- en archiefobjecten breed beschikbaar komen. Ik heb het natuurlijk over publiek domeindag. Deze dag markeert het einde van het auteursrecht van werken door makers die meer dan 70 jaar geleden zijn overleden. Het betreft nu dus de makers die in 1950 zijn overleden.

Laten we kort de regels nog eens doornemen.

Wanneer een maker meer dan 70 jaar geleden overleden is vervalt het auteursrecht op de werken, waarvan deze maker de enige vervaardiger of laatstlevende vervaardiger was, op 1 januari. Ofwel alle werken waarvan de laatstlevende maker in 1950 of daarvoor overleden is, zijn in het publiek domein.

Is er geen maker bekend of is de maker een organisatie? Dan vervalt het recht 70 jaar na eerste publicatie of 70 jaar na creatie bij ongepubliceerde werken. Uit de Voet/Roovers rechtszaak hebben we wel nog eens geleerd dat de maker dan niet bij leven zichzelf moet hebben geïdentificeerd als zijnde de maker en rechthebbende. De rechtszaak waar Erfgoed Leiden en Omstreken in belande liet zien hoe complex dit kan zijn. Lees daar op deze KIA blogpost meer over.

Hebben we het over werken met uitvoerend kunstenaars, bijvoorbeeld bij audiovisueel materiaal, dan moeten we ook rekening houden met naburige rechten: 50 jaar na de opname/publicatie voor de artiest en 70 jaar na opname/publicatie voor de producer. Ook een remaster is een eigen werk.

Dan zijn er uiteraard nog databanken. De structurering – systematische of methodische ordening – krijgen door de databankenwet een eigen eigendomsrecht. Deze databanken zijn vaak al publiek domein voordat ze bij het archief terecht komen. Ze genieten namelijk een bescherming van 15 jaar na elke substantiële investering in tijd en geld. Let op, hoewel de structurering publiek domein kan zijn, betekent dit nog niet dat de inhoud publiek domein is.

Gedigitaliseerd publiek domein blijft publiek domein

Ook afgelopen jaar was er vanuit de wetgever aandacht voor het publiek domein. Zoals we weten is eind vorig jaar de Implementatiewet richtlijn auteursrecht in de digitale eengemaakte markt aangenomen, deze gaat in juni van dit jaar in.

Artikel 14 van deze richtlijn zegt in essentie, dat gedigitaliseerd publiek domein ook publiek domein blijft in digitale vorm. De Nederlandse wetgever heeft ervoor gekozen dit artikel niet expliciet te implementeren, omdat zij argumenteert dat dit al uit de wet blijkt. Toch is het goed om ons hieraan te herinneren.

Welke werken zijn publiek domein?

Wikidata kent zo’n 359 mensen met een Nederlandse nationaliteit die in 1950 zijn overleden. Vindt ze allemaal hier. Zitten hier mensen bij uit jouw collectie? Dan kan je werken van deze persoon zonder toestemming online zetten.
Zoek je meer handreikingen om te helpen bepalen welke werken publiek domein zijn? Ga bijvoorbeeld naar regeljerechten.nl of gebruik de publiek domein bepaling-poster van Open Nederland.

Plaats in de opmerkingen hieronder welke publiek domeinobjecten jij in je collectie gevonden hebt.