Richtlijnen sociale media: problemen in archievenland?
Steeds meer bedrijven en overheden gaan over tot het opstellen van richtlijnen voor het gebruik van so...
Is een archiefdienst een culturele instelling ?
- nov 2010
- Bennie Blom
- ·
- Aangepast 27 jun
- 8
- 111
In een richtlijn (2003-98-EG) van het Europees Parlement worden de aangesloten landen opgedragen tot implementatie van regels rondom hergebruik van informatie. Daarop heeft de Nederlandse wetgever de Wet Openbaarheid van Bestuur (WOB) aangepast door middel van een wet implementatie richtlijn inzake hergebruik van overheidsinformatie. Hergebruik is een belangrijk middel, aldus de toelichting om overheidsinformatie en moet zo breed mogelijk voor de burger en het bedrijfsleven toegankelijk en beschikbaar te zijn (waarvan kennen wij dat principe nog meer!). Het ruimhartig beschikbaarstellen verhoogt de welvaart vervolgt de toelichting.
Echter heeft de aanpassing van de wet een vreemd voor onze archieven gevolg. Allereerst wordt in de WOB ineens de term overheidsorgaan ingebracht. De definitie kennen we als archivarissen natuurlijk uit de Archiefwet 1995 en Algemene Wet Bestuursrecht. Met een hoofdstuk V-A worden regels rondomhergebruik ingebracht. In dat hoofdstuk zien we meteen in het eersteartikel, 11a, uitzonderingen op de categorie overheidsorganen, zoalsde informatie van onderwijs- en onderzoeksinstellingen, openbareomroepen. Ook wordt hier informatie van culturele instellingengenoemd. Wat die instellingen zijn wordt echter niet in de wet zelfgenoemd maar moeten we uit de toelichting halen daar worden deculturele instellingen genoemd: (citaat) '.. zoals musea, orkesten,operahuizen, balletgezelschappen, theaters, archievenen bibliotheken'. Mij kwam dit erg vreemd over. De buiten archievengenoemde instellingen zijn veelal geen overheidsorgaan. Archieven cq. archiefdiensten enmet name de beheerder (de archivaris) juist wel en dat is niet voorniets! Archieven zijn informatiebeherende instellingen die veelalinformatie beheerd die afkomstig is van de overheidsorganen waarop deregels rondom hergebruik juist van toepassing zijn. Het gekke doetzich dan voor dat, als we de redenering verder doorzetten van dewetgever, informatie die wordt overgedragen dan niet meer onder deregels rondom hergebruik valt en daarvoor wel! Een ander probleem is dat er staat dat het in bezit moet zijn van de culturele instelling. Nu is de informatie in bezit van de zorgdrager en die valt per definitie (bijvoorbeeld een gemeente of provincie) veelal onder deze richtlijn! Ik vind dit geen duidelijke situatie en er is denk ik getracht met een kromme redenering archiefdiensten buiten deze regeling te houden. Mijnstelling is dat de informatie (archieven) die onder beheer van dearchivaris valt gewoon onder deze regels valt en geen uitzondering is in de zin van artikel 11a lid 1 sub d.
Gevolg is m.i. dat een openbare archiefdienst (die dus onder de Archiefwet valt) geen culturele instelling in de zin van de WOB is.
Wellicht een erg juridisch verhaal maar deze stellingname heeft gevolgen voor de openheid en vrije beschikbaarheid van de overheidsarchieven!
Verken
Basisinformatie Archiefinstellingen
In verband met organisatieontwikkelingen bij mijn eigen organisatie ben ik me gaan verdiepen in interg...
Scriptie
Het is zover, de laatste loodjes van de duale master Archiefwetenschap aan de Universiteit van Amsterd...
Reacties
Mooie ontrafeling van deze zaak, Bennie! Ik kan niet goed bedenken waarom archieven genoemd zijn als 'culturele instelling' waarvoor een uitzondering moet worden gemaakt op de regel dat overheidsinformatie vooral hergebruikt moet worden. Zou hier een bewuste redenering achter zitten? Of is het opnemen van archieven in dat rijtje instellingen wederom een 'logisch' gevolg van de ontwikkeling van de laatste jaren, waarin archiefdiensten steeds meer behoren tot de categorie van erfgoedbeherende (culturele) instellingen (ook wel 'linkse hobby's' genoemd), in plaats van (overheids)informatiebeherende instellingen/organen? (Een trend die enerzijds door politiek en subsidieverstrekkers is gestimuleerd, anderzijds door onszelf is omarmd.) In ieder geval lijkt het mij niet alleen onjuist, maar bovendien ook onwenselijk. Júist 'onze' informatie moet zoveel mogelijk hergebruikt (kunnen) worden!
Nog ter aanvulling. In 2009 is de Europese Richtlijn door de Europese Commissie geëvalueerd . Op pagina 7 en 8 wordt iets gezegd over het toepassingsgebied van de richtlijn: De Commissie benadrukt 'dat werken in het publieke domein ook na een formaatverandering ([ees: digitalisering] vrij toegankelijk blijven'. Met andere woorden zulke werken moeten ook na digitalisering in het publieke domein blijven en via internet beschikbaar worden gesteld. Toch is er tendens onder culturele instellingen [waaronder zij dus ook archieven scharen] om geld te vragen voor het inzien of opnieuw gebruiken van gedigitaliseerd materiaal uit het publieke domein. Dit zou ertoe kunnen leiden dat dit materiaal in het digitale tijdperk juist geprivatiseerd wordt in plaats van zoveel mogelijk te worden verspred en gebruikt door burgers en bedrijven. De commissie zal deze ontwikkeling nauw volgen En raken we hier niet de discussie over gebruiksvergoedingen en het betalen voor scans ? Het standpunt van de Europese Commissie is dus duidelijk. Zij vinden de ontwikkeling onwenselijk maar willen nog even afwachten om in te grijpen! Maar ik stel juist in het bovenstaande stukje dat archieven en archiefdiensten niet onder de term culturele instellingen vallen juist omdat ze dus a) geen informatie bezitten (eigendom ligt bij de zorgdrager!) en b) het in strijd is met de geest van de wet (eerst wel onder de regels en na overdracht niet meer) en het daarnaast de mogelijkheid biedt om informatie buiten de hergebruikregels te houden, simpelweg door ze over te dragen! @Christian: Inderdaad hebben wij het behoren tot de cultuursector (valt archieven niet onder ministerie OC&W) en het erfgoed omarmt. Dit met het idee denk ik, dat archieven dan meer in het licht komen te staan en dat de raadpleging en gebruik ten goede komt. Soms gaat dat zelfs zover dat fusies met andere erfgoedinstellingen tot stand is gekomen. Echter er liggen voor archieven wel degelijk kansen aan te sluiten bij de ontwikkelingen rondom hergebruik en open data die meer vanuit de gedachte van een open overheid, die controleerbaar is, tot stand is gekomen. Alles wordt immers met publieke middelen betaald.
Interessant! Ik heb een vraag, meer een naar aanleiding van-vraag. Het College Bescherming Persoonsgegevens (CBP, zie http://www.cbpweb.nl) houdt een meldingenregister bij mbt de verwerking van persoonsgegevens. Ik heb daarin gezocht (met als zoekargument %archief% in de naam) en kom dan welgeteld 1 overheids-archiefinstelling tegen. Eentje maar! Streekarchief RIjnstreek heeft de verwerking van bezoekersgegevens gemeld. En niemand heeft het beheer van gegevens vermeld die onder de WBP vallen die in overgebrachte archieven en collecties aanwezig zijn. Is dit een massale overtreding van archiefinstellingen van de WBP? Of zijn er sectorafspraken gemaakt met het CBP? Ben benieuwd of er mensen zijn in deze community die hier meer van weten.
Beste Frans, Dat is even geleden dat ik me met deze materie heb beziggehouden maar ik vermoed dat een bezoekersregistratie binnen de grenzen van art. 37 van het zogenaamde Vrijstellingsbesluit uitgevoerd niet gemeld hoeft te worden aan het CBP. Verder is er nog artikel 29 van het Vrijstellingsbesluit dat vrijstelling geeft van melding indien het gaat voor verweking ivm archiefbeheer en historisch onderzoek.Daarnaast opgemerkt dat persoonsgegevens betrekking heeft op levende personen. Over alle wel en wee kan ik je verwijzen naar "Archiefrecht", het losbladige handboek onder redactie van Eric Ketelaar. Vanaf pagina D2-31 staat een toelichting die is toegespitst voor gebruik door archiefdiensten en archivarissen.
Hartelijk dank!
"Is het archief een culturele instelling ?" Bij het lezen van de titel dacht ik dat deze vraag ingegeven was vanwege de bezuinigingen en de discussies hierover. Want op kunst en cultuur wordt als eerste bezuinigd. Eerlijk gezegd vind ik dat er belangrijker zaken zijn, zoals gezondheidszorg etc. Want wat hebben we echt nodig ? Hoewel: cultuur en kunst hebben we ook echt nodig, toch ? De oorspronkelijke functie van een archiefdienst is (inderdaad) het bewaren en ontsluiten van overheidsarchieven. Een archief is het geheugen van de overheid. Het is nl. lastig zoeken in een puinhoop. Een overheid moet zich te allen tijde kunnen verantwoorden naar de belastingbetalende burger. En één van de prettige bijkomstigheden is dat je in archieven de 'geschiedenis' kunt terugvinden en onderzoeken. En (wishful thinking ?) iets kunt leren van de geschiedenis. En bovendien: particuliere archieven zijn minstens zo interessant en vormen vaak een welkome aanvulling op de overheidsarchieven. Zo krijgt onze cultuur een mooie gekoesterde plek binnen een archiefdienst. En soms schrijft iemand nog een mooi boek naar aanleiding van archiefonderzoek (zoeken in de schatkamers, niet zelden naar een speld in een hooiberg en niet zelden ook a.d.h. van particuliere archieven). Leve de archiefdiensten ! Leve de cultuurridders en -jonkvrouwen ! ('betuttelend stukje ?')(tags a.u.b.: #cultuur, #bezuinidingen, #archiefdiensten, #archieven).
Intressante maar een zeer belangrijke discussie! Ik woon en werk op het stadsarchief in Eskilstuna (Zweden) en kan het niet nalaten even te reageren. Weliswaar zitten er verschillen tussen de Nederlandse en Zweedse archiefwetten maar de basis is min of meer dezefde.
Op het stadsarchief hebben we het er vaker over en komen steeds tot de conclusie dat 'het archief' eigenlijk twee functies heeft: 1) het bewaren (veiligstellen!) van cultureel erfgoed maar bovenal 2) een belangrijke pijler voor de democratie: in het archief ligt het bewijs van alle handelingen en besluiten.
Het grote probleem dat ik zie in Bennies ontrafeling (eerste deel) is opnieuw de bevestiging van hetgeen de gemiddelde burger denkt: het archief is 'iets stoffigs en leuks waar je leuke en grappige dingen van vroeger kunt terugvinden'.
Ik ben het dan ook roerend eens met de slotconclusie: 'gevolg is m.i. dat een openbare archiefdienst (die dus onder de Archiefwet valt) geen culturele instelling in de zin van de WOB is.'
Hoe ging die reclame van vroeger ook alweer? Dat zouden meer mensen moeten doen (en denken)!
//Caspar
Bedankt een ieder voor zijn reactie
@Caspar: leuk die vergelijking met Zweden. Wat mij in het Zweedse archiefmodel zo interessant lijkt is dat de zorgdrager voor de overdracht ook iets in rekening wordt gebracht (en volgens mij ook de jaren daarna). Wellicht is dat in de Nederlandse discussie rondom financiering van bijvoorbeeld RHC's iets waar we eens naar zouden moeten kijken. Wellicht helpt het de bijdrage afhankelijk te maken van de beheerde meters. Dit staat natuurlijk een beetje los van deze discussie!
@Frans: hopelijk heb je kunnen vinden wat je zocht.