Digitale schatkamer in coronatijd

Normaal gesproken is het voorjaar voor ons, het Regionaal Archief Nijmegen, de drukste periode voor educatie. Leerlingen van basisscholen, middelbare scholen en studenten van de universiteit zouden in deze maanden in grote getalen bij ons langskomen voor een kijkje in de schatkamer of onderzoek in de studiezaal. Vanwege de coronamaatregelen zijn alle schoolbezoeken echter geannuleerd.

Of de leerlingen later dit (school)jaar nog langs kunnen komen, zal afhangen van het vervolg van de maatregelen en de planning van de scholen. Tegelijkertijd gaan voor de leerlingen de meeste opdrachten gewoon door. Leerlingen van een middelbare school, die bij ons onderzoek zouden komen doen, moeten bijvoorbeeld nog steeds een werkstuk maken over een zelfgekozen onderwerp rondom de Tweede Wereldoorlog.

GeschiedenislokaalGelukkig beschikken wij, net als steeds meer archieven, over onze eigen digitale schatkamer: geschiedenislokaal024.nl. Geschiedenislokaal024 is een educatieve bronnenwebsite over de geschiedenis van Nijmegen, verdeelt in thema’s en tijdvakken. Juist in deze tijd is Geschiedenislokaal voor leerlingen, die eigenlijk een bezoek aan het archief zouden brengen, een mooie manier om in contact te komen met onze collectie. Daarom zijn we, meteen toen de coronamaatregelen werden genomen en het archief dichtging voor publiek, aan de slag gegaan met het verbeteren en uitbreiden van onze digitale schatkamer. Maar hoe pak je zoiets aan en waar moet je op letten? Dit zijn tips die we jullie graag meegeven!

#1 Maak nu digitale stappenWe waren al langer van plan om Geschiedenislokaal op te schonen, maar het is typisch zo’n klus waar je nooit echt aan toe komt – voor velen wellicht herkenbaar. Maar omdat we nu grotendeels vanuit huis werken en andere activiteiten veelal stil liggen, kunnen we flinke digitale stappen zetten. Met z’n tweeën werken we in een bestand, waarin we bijhouden wat we hebben gecontroleerd, wat de aanpassing of aanvulling moet zijn en of het is verwerkt op de website. Niet alleen hou je zo het overzicht, je ziet ook wat je al hebt gedaan. Wel zo motiverend, al die groene vakjes!

#2 Begin met het belangrijkste We hebben ons eerst gericht op het thema Tweede Wereldoorlog, want daar zouden de meeste leerlingen voor langskomen. Bronnen die we normaal gesproken tijdens rondleidingen laten zien of in opdrachten gebruiken, hebben we extra toegevoegd aan het thema. Bijvoorbeeld een fragment uit een dagboek van een meisje dat lid was van de Jeugdstorm, een vervalsing in een doopregister en het verhaal over een van de eerste verzetsdaden. Ook veel aangevraagde bronnen door leerlingen hebben we op Geschiedenislokaal geplaatst. Op die manier hebben leerlingen makkelijk en in context toegang tot de bronnen en de verhalen, die ze normaal gesproken alleen bij een bezoek zouden ontdekken.

#3 Betrek collega-instellingen We hebben daarnaast onze collega’s van het Vrijheidsmuseum gevraagd, of zij misschien tijd hadden en het interessant zouden vinden om enkele bronnen uit hun collectie toe te voegen aan de website. Binnen een week hadden we niet alleen een positieve reactie, maar ook de foto’s en beschrijvingen van de objecten voor op Geschiedenislokaal. Zo staat er nu een gesmolten glas als object bij het thema Tweede Wereldoorlog. Leerlingen komen op die manier niet alleen in aanraking met documenten, maar ook met objecten, en dat ze die bronnen aan elkaar kunnen koppelen. Cultuurhistorische instellingen die nu ook de deuren moeten sluiten voor publiek, hebben misschien juist tijd om een gezamenlijk (digitaal) project op te pakken. Vragen kan altijd!

#4 Benadruk het lange-termijn effect Inmiddels hebben we ongeveer driekwart van de website opgeschoond en hebben we ook andere cultuurhistorische partners gevraagd om bronnen aan te leveren. Daarbij benadrukken we dat het natuurlijk handig is om in deze tijd een deel van de collectie online aan te kunnen bieden voor educatie, maar dat het ook daarna vele voordelen heeft.

Hoe fijn is het als leerlingen een bezoek aan het archief of een museum kunnen voorbereiden via Geschiedenislokaal, of via dat platform aan lokale bronnen kunnen komen voor werkstukken en presentaties. Ook docenten kunnen zo makkelijk aan bronnen komen om het grote verhaal dichter bij huis te brengen. We doen de verbeteringen en aanvullingen dan wel in coronatijd, maar ook later hebben we er profijt van. Ook als je je eigen website onder handen neemt – omdat je er nu misschien (eindelijk) tijd voor hebt – doe je het ook voor de langere termijn.

#5 Laat weten waar bezoekers digitaal terecht kunnen Ook iedere andere geïnteresseerde kan via Geschiedenislokaal digitaal rondneuzen in onze schatkamer. Maar diegene moet wel van het bestaan van die website afweten. Dat bracht ons op de vraag: wat kan je online eigenlijk allemaal leren over de geschiedenis van Nijmegen? Een heleboel, zo blijkt.

Een andere collega van dienstverlening, Hylke, schreef er een aantal blogs over die we via verschillende kanalen onder de aandacht brengen. En met effect: zo zagen we na het plaatsen een bericht over Geschiedenislokaal024 een flinke piek in bezoekers die via Facebook op Geschiedenislokaal024 terecht kwamen. Maak dus duidelijk waar bezoekers digitaal terecht kunnen, welke tips je hebt voor online onderzoek en wat nieuw is aan je website. Ook hier geldt: niet alleen handig voor nu, maar ook voor later.

#6 Wees blij met wat je nu kan bieden We vinden het ongelofelijk jammer dat we nu geen leerlingen kunnen ontvangen. Voorlopig voor ons geen vragen waarom de vloer in het depot groen is, of de kluisdeuren echt zijn en wat onze favoriete archiefstukken zijn. We geniet er altijd van wanneer leerlingen vol verwachting een omslag openen, om dan met grote ogen te kijken naar de bronnen en de verhalen die voor hen liggen. Digitaal zal die ervaring net iets anders zijn.

Tegelijkertijd zijn we blij met het mooie alternatief dat we de leerlingen nu kunnen bieden voor een bezoek aan onze schatkamer, of het inzien van stukken in de studiezaal. En als de deuren over een tijd weer open kunnen en we schoolklassen kunnen ontvangen, dan kunnen we met een goed gevoel terugkijken naar de digitale stappen die we in deze periode hebben gezet!

Paul van der Flier en Ellen NieboerRegionaal Archief Nijmegen