Pilot georefereren polderreglementskaarten Zuid-Holland

Opzet van de pilotHet uitvoeren van een pilot met een nog in tool die nog in ontwikkeling is op een grote collectie kaarten met een grote, onbekende groep vrijwilligers leek ons teveel onbekenden te bevatten. Wanneer zou blijken dat het georefereren niet lukt zou het aan alle drie kunnen liggen: de tool is niet 'af' genoeg, de kaarten lenen zich slecht voor georefereren, en/of ons idee van benodigde begeleiding en ondersteuning van de vrijwilligers is onjuist, maar lastig te achterhalen met een onbekende groep. We hebben daarom gekozen om twee van de drie 'vrijheidsgraden' vast te zetten: we werken in deze pilot met de bijna 700 kaarten uit de collectie Polderreglementskaarten Zuid-Holland en een vaste, bij het Erfgoedhuis Zuid-Holland bekende groep vrijwilligers. De derde vrijheidsgraad kunnen we dan controleren: wanneer blijkt dat iets in de tool niet goed of niet begrijpelijk werkt, kunnen we dat nog tijdens de pilot laten aanpassen.Start van de pilotAfgelopen vrijdag, 8 oktober 2010, was het dan zover: de pilot ging van start. Tien vrijwilligers die zich bij het Erfgoedhuis hadden aangemeld kwamen langs voor de opstartmiddag. De middag begon met een rondleiding door het kaartendepot, waar collega Ron ze langs een aantal mooie kaarten leidde. Na de rondleiding namen de vrijwilligers plaats in de trainingsruimte om, na een korte demonstratie van de werking en mogelijkheden van de Georeferencer zelf aan de slag te gaan.Hoe werkt de Georeferencer?Het proces van georefereren met de Georeferencer doorloopt 3 webpagina's: de pilot homepage, de bewerkingspagina en de resultaatpagina.De homepage van de pilot bevat een inleidende tekst over de pilot (kopje Informatie), een link naar de uitleg over de tool (kopje Gebruik) en twee scrollbare lijsten met kaarten: één voor kaarten die nog gegeorefereerd moeten worden en één met kaarten die al gegeorefereerd zijn. De lijsten zijn nu Flash-versies van de Cooliris applicatie die op basis van een RSS-feed een lijst afbeeldingen toont. Aan een Flash- en JavaScript-loos alternatief wordt door Klokan nog gewerkt, zodat ze later geen belemmering hoeven te zijn voor de Webrichtlijnen.Nadat in de lijst 'Nog te georefereren' kaarten een keuze is gemaakt voor een specifieke kaart en de vrijwilliger zijn inlognaam en wachtwoord heeft ingegeven, wordt de Georeferencer getoond. Net als in de versie waarover ik in mijn bovengenoemde blogs schreef, staat links in het scherm de gekozen gedigitaliseerde kaart en rechts een moderne kaart. Als moderne kaart kan worden gewisseld tussen een aantal OpenStreetMaps- en GoogleMaps-varianten. Bij het georefereren is het de bedoeling om overeenkomstige punten op de scan en de moderne kaart te markeren. In onderstaande screenshot is dit voor een viertal punten gedaan. Voor een succesvolle georeferering zijn drie punten minimaal nodig, maar meer mag ook. Het zoeken naar de juiste locatie op de moderne kaart kan via schuiven en zoomen, maar ook door het ingeven van een zoekterm. Wanneer de vrijwilliger tevreden is met de opgegeven Ground Control Points kan via de knop die nu nog even 'Save & Exit' heet, het georefereer-werk worden opgeslagen en gaat de tool aan de slag om de juiste coördinaten te berekenen.Na het opslaan van een nieuwe bewerking, of wanneer op de pilot homepage is gekozen voor een al gegeorefereerde kaart, wordt de resultaatpagina getoond. Op deze pagina kan snel worden bekeken of de kaart op de juiste plek is terechtgekomen. De Google Earth-plugin die hiervoor wordt gebruikt is een uitgeklede versie van de Google Earth-applicatie, maar biedt genoeg functionaliteit om een snelle controle uit te voeren. Voor het nauwkeuriger bewonderen van het resultaat kan het KMZ-bestand (een gezipte KML) worden gedownload zodat de kaart in de volledige Google Earth-applicatie kan worden bekeken. Is de vrijwilliger niet tevreden over het georefereer-resultaat, dan kan hij of zij via de link 'Verbeter deze gegeorefereerde kaart' de bestaande Ground Control Points wijzigen of verwijderen en nieuwe punten toevoegen. De vrijwilligers is wel verteld dat het bij dit georefereren niet persé gaat om op de millimeter nauwkeurig te zijn, maar dat we van een kaart willen weten welk gebied bestreken wordt.De eerste reactiesNa de demonstratie van de tool waren de vrijwilligers allemaal enthousiast over de eenvoud van de tool en over de mogelijkheden van gegeorefereerde kaarten (zeker na het tonen van de transparantie-schuif in Google Earth en de MapRankSearch uit de tweede hierboven genoemde blogpost). Nu is het bekijken van een demonstratie van een tool natuurlijk altijd makkelijker dan het zelf doen en was voor ons de middag pas geslaagd wanneer elke vrijwilliger minstens één kaart zelf had gegeorefereerd. Gelukkig bleek dat totaal geen probleem. Een enkele vrijwilliger hield zelfs de demonstratie al na een paar minuten voor gezien, om zelf aan de slag te gaan met een kaart. Aan het eind van de middag waren er 30 kaarten gegeorefereerd, met 10 vrijwilligers dus gemiddeld 3 per persoon.Voor de geïntereseerden volgt hieronder een drietal KMZ-bestanden. Voor het bekijken van deze bestanden is het nodig om Google Earth geïnstalleerd te hebben.

In twee blogposts op m'n eigen blog (Georefereren van kaarten en Kaarten zoeken met kaarten) heb ik eerder geschreven over het gebruik van tools ontwikkeld door het Zwitserse bedrijf Klokan van de Tsjechische onderzoeker Petr Přidal. In gesprekken met Petr tijdens de ICA Commision on Digital Technologies in Cartographic Heritage in Wenen (waarbij ICA deze keer staat voor 'International Cartographic Association') begonnen de eerste ideeën vaste vorm te krijgen over de inzet van vrijwilligers voor het georefereren van de gedigitaliseerde kaarten van het Nationaal Archief. In de daaropvolgende maanden heeft Klokan in opdracht van het Nationaal Archief de Georeferencer verder ontwikkeld en publieksvriendelijker gemaakt. Met vier mensen van het NA, collega's Astrid (Productontwikkeling), Ron (Kaartenexpert), Arnold (Webteam) en ikzelf (Digitale Innovatie) en het Erfgoedhuis Zuid-Holland hebben we een pilot opgezet om ervaring op te doen met het inzetten van vrijwilligers bij het ontsluiten van kaarten via een crowdsourcing-tool. Nu hebben we natuurlijk al veel langer ervaringen met de onschatbare waarde van de tijd en kennis die vrijwilligers voor ons inzetten, maar nu willen we dat uitproberen op een nieuw gebied (georefereren) én met tools waarbij de vrijwilligers vanuit hun eigen huis hun bijdrage kunnen leveren.Samengevat proberen we in deze pilot de volgende dingen te bereiken:

• Ervaring opdoen met crowdsourcing-tools in het algemeen en de begeleiding en ondersteuning die daarbij nodig is;

• Ervaring opdoen met de Georeferencer-tool in het bijzonder, en uitvinden of onze ideeën over hoe en wat zo'n tool moet kunnen klopt met de ervaringen van de vrijwilligers;

• Verkrijgen van een set gegeorefereerde kaarten waarmee nieuwe publieksproducten kunnen worden ingezet of ontwikkeld.

Screenshot homepage pilot Georefereren

Screenshot bewerkingspagina Georeferencer

Screenshot resultaatpagina Georeferencer

• zoeterwoude.kmz

• giessenburg.kmz

• gouwepolder.kmz