Theo Thomassen over online onderzoeksomgevingen en echte samenwerking #DKK15
Dit verslag maakt deel uit van een serie verslagen naar aanleiding van de presentaties tijdens de insp...
Documenteren van de samenleving en opvang vluchtelingen
- sep 2015
- Ernest Verhees
- ·
- Aangepast 27 jun
- 6
- 13
Toen ik mezelf de vraag stelde of we bij het archief een rol hebben bij de opvang van vluchtelingen en concreet bij de opvanglocatie bij Nijmegen dacht ik aanvankelijk alleen aan het bieden van historisch perspectief. Ik las al snel dat op Heumensoord al eerder vluchtelingen tijdelijk waren gehuisvest en ook over een verder verleden is meer over vluchtelingenopvang in Nijmegen te vinden. Vorig jaar zijn we in verband met de 100-jarige herdenking bezig geweest met stukken over de opvang van Belgische vluchtelingen tijdens de Eerste Wereldoorlog. Het gaat dan om de registratie en organisatie in het archief van de gemeente maar we hebben ook het archief van het Comité tot Steun van Belgische en andere Vluchtelingen Nijmegen. Deze archieven en bijvoorbeeld krantenberichten maken het mogelijk om nu onderzoek te doen naar deze opvang en de reactie in de samenleving hierop.
Dit laatste riep bij mij de vraag op wat er later aan bronnen beschikbaar zijn voor onderzoek naar de huidige vluchtelingencrisis, de opvang en naar de meningen en gevoelens in de samenleving hierover. Het zal duidelijk zijn dat die reacties niet alleen meer in de krant te vinden zijn maar meer en vooral op internet, bij reacties onder nieuwsberichten en via social media. Hulp bieden vertaalt zich niet in het oprichten van stichtingen maar in losse samenwerkingsverbanden rond een Facebookpagina. Wat betreft de registratie en organisatie worden op termijn de archieven van het COA en van de betreffende gemeenten overgedragen. Vraag is echter of wat we aan stukken bewaren voor het proces en volgens de selectielijst wel volstaat in dit verband. Zijn bijvoorbeeld niet alle reacties in mailboxen relevant, ook als daar inhoudelijk weinig tot niets mee gedaan wordt?
De opvang van vluchtelingen én de reacties vanuit de stad zijn als onderdeel van het vluchtelingenprobleem een goed voorbeeld van “documenteren van de samenleving”. Daar is geen trendanalyse voor nodig. Na een succesvol archiefatelier met een mooi schetsboek ben ik benieuwd wie met dit onderwerp nu aan de slag is en hoe. In de ondertitel van het schetsboek staat ook: denken en doen.
Overigens kan de rol van archiefinstellingen bij vluchtelingenopvang ook op een heel ander vlak gevonden worden, als je kijkt hoe hier in de bibliotheekwereld over nagedacht wordt.
Verken
Archiefvormers en Open Data (Tafel 8 #kvan15)
Zoals beloofd bij de tafelgesprekken die ik op de KVAN-dagen op dinsdag mocht leiden, hierbij een kort...
De opvallendste berichten in week 38
Geen tijd om voortdurend alle blogs en tweets te lezen? Geen nood, want hieronder staan de opvallendst...
Reacties
Ernest, het blijft stil hier, dus ik vermoed dat het aantal initiatieven rond dit onderwerp niet in de grote cijfers is gekomen. Volgens mij las ik in een van de laatste uitgaven van het Archievenblad wel over een of twee andere projecten op het vlak van 'documenteren van de samenleving'. Maar over het algemeen heb ik niet de indruk dat het storm loopt, ook niet met het schetsboek in de hand. Het documenteren heeft in ons soort instellingen tegenover het archiveren toch nog altijd veel minder prioriteit, vermoed ik.
We kunnen de vraag ook anders stellen: wat missen we straks allemaal als we dit onderwerp níet actief gaan 'documenteren'? Die reacties onder online nieuwsberichten bijvoorbeeld, gaan we missen? Zal een aantal daarvan - en de essentie van het geheel - ook niet overgenomen worden in een artikel in de krant, een item op tv, notulen van een gemeenteraad of in een journalistiek boek over de huidige 'crisis', wat ongetwijfeld binnenkort verschijnt? Is het voor het overige niet gewoon zoals de meningen die vroeger in café's over en weer werden geroepen, maar ook niet gedocumenteerd? Anders gezegd: druppelt er van alles wat we straks niet hebben niet al voldoende door in alles wat we wél zullen krijgen om een goed beeld van dit onderwerp te krijgen? Wat denk jij?
Reageert er iemand en dan laat ik niks van me horen. Ik was de volgknop vergeten aan te klikken.
Maar jammer dat het zo stil blijft hier en over documenteren van de samenleving in het algemeen. Ik zie daar eerlijk gezegd heel veel kansen om als archief een andere, meer aanwezige rol te spelen. Dat begint er mee om jouw vragen te stellen bij bepaalde onderwerpen en maatschappelijke ontwikkelingen en als dan de conclusie luidt dat je iets dreigt te missen en je het wel belangrijk vindt om te verkrijgen/bewaren je de kennis en middelen hebt om dat te doen. Ik ben al benieuwd bij hoeveel archiefinstellingen die vraag is gesteld toen er lokaal het vraagstuk over de vluchtelingenopvang ging spelen.
Het zal niet verrassend zijn dat ik denk dat we informatie gaan missen. Je hebt het over een beeld krijgen, dat kan nu en later op basis van indrukken van bewaarde en gepubliceerde berichten. Alleen welke selecties zijn daarop allemaal toegepast en door wie? Iemand kan nu een journalistiek boek schrijven en de reacties op internet bekijken, kan iemand dat over 30 jaar nog steeds? Dat de borrelpraat van de cafés nu digitaal is geworden, biedt de kans om hier goed onderzoek naar te doen, als het tenminste bewaard blijft. Daarnaast zie ik niet zo snel het notulenboek van het plaatselijke hulpcomité over enkele jaren aan het archief geschonken worden. Het is er vermoedelijk niet, de contacten gaan via Facebook en whatsapp.
Het begint inderdaad met aannames en vragen over nut en noodzaak maar als je concludeert dat die er zijn, zijn we er dan op voorbereid en toegerust? Daar had dat archiefatelier een aanzet voor moeten zijn maar dat lijkt niet het geval, ondanks het mooie boekje.
Zie ook deze bijdrage op BREED
http://www.breednetwerk.nl/forum/topics/vluchtelingen-opvang-en-andere-vraagstukken-waarbij-directe-actie
@Ernest: De opvang van vluchtelingen had in ieder geval een prachtig thema geweest om 'documenteren van de samenleving' op los te laten. De discussie op BREED belicht alvast de praktische/organisatorische kant vanuit het perspectief van de betrokken overheden. Dat is natuurlijk maar een deel van het verhaal, alhoewel ook daarin al wel een beetje het perspectief van de maatschappij zal binnendruppelen.
Ik zal er nog eens een tweet aan wagen.
Ik broed al een tijdje op een reactie op jouw vraag Ernest maar ik kom er eigenlijk niet veel verder mee.
Het is waarschijnlijk zoals Christian het beschrijft: het heeft geen prioriteit bij archieven. Daar kan ik me ook wel iets bij voorstellen. Dit vluchtelingenprobleem is nu bijzonder prominent aanwezig in de media, maar hoe is dat straks in het grotere historische perspectief? Het heeft in ieder geval niet de schaal van 1914, verre van zelfs, en de impact is vooralsnog vooral politiek. De maatschappelijke effecten zijn moeilijk te meten aan de hand van wat er nu gebeurt.
Het is niet mijn bedoeling om dit vraagstuk nu weg te rationaliseren maar wel om kritisch te blijven kijken naar wat nu vraagstukken zijn die belangrijk genoeg zijn om actief te documenteren.
Ik heb het boekwerk niet gelezen, vergeef me, maar een andere beer zie ik in de wijze waarop in onze tijd archiefwaardig materiaal wordt gevormd. Wat wil je documenteren? Het is een mere à boire van informatie: de "oude" media (krant, televisie, radio, zowel landelijk, regionaal en lokaal), de "nieuwe" media (alles wat via internet tot ons komt in een grote variëteit aan apps en websites), de man in de straat bevragen (een grote groep Nederlanders uit zich alleen verbaal), en dan nog de klassieke archiefacquisitie van organisaties, clubs en verenigingen die "wat" doen voor de vluchtelingen. Het is een wirwar aan uitingen die onvergelijkbaar is met die van 100 jaar geleden. Selectie zoals Christian ook al aangeeft. Maar is dat nog wel nodig?
Jouw vraag, geparafraseerd: Zijn we er klaar voor als een dergelijke vraag op ons af komt kan wat mij betreft met een beslist "nee" beantwoord worden. Willen we dat wel kunnen, dan moet er nog heel veel veranderen bij de archiefdiensten.?
Naschrift: Er schiet me ineens een voorbeeld in dat wij in Tilburg een paar jaar hebben geprobeerd op te zetten. We wilden foto's gaan maken van gebeurtenissen waarvan we vonden dat we niet veel beeldmateriaal in onze collectie hadden. We wilden ook meer actuele foto's in de collectie opnemen. Dus: vrijwilligers gezocht om te fotograferen en ook via social media contacten gelegd om fotomateriaal bij elkaar te krijgen. Het ging hierbij om bv. de Tilburgse Kermis en de Sint Nicolaasintocht. Op zich zijn we in de opzet geslaagd, maar eenvoudig was het niet. In het geval van foto's, ik hoef jullie niets te vertellen, is het regelen van rechten een delicate kwestie. Enkele deelnemers verdienden nog wat bij als fotograaf en hadden toch wel, begrijpelijke, voorbehouden.Kortom: het was een heleboel geörganiseer om enkele tientallen foto's aan onze collectie te kunnen toevoegen. We hebben er veel van geleerd, vooral dat het veel werk kost om op deze manier, actueel!, materiaal aan je collectie toe te voegen. Deze vorm van documenteren van de samenleving was erg arbeidsintensief. Wil je daar serieus werk van maken, dan zul je serieuze keuzes moeten maken en andere taken laten vallen.
zie oa:
Gezocht fotografen
Kapoentjes
Tilburg evenementenstad
Gisteren las ik het artikel Writing History in a Paperless World: Archives of the Future, geschreven door Ravinder Kaur. Die beschrijft hetzelfde probleem, maar dan vanuit de historici bezien. Ook wordt daar het voorbeeld aangehaald van het Deense project The Net Archive, een webarchiveringsproject van de KB aldaar, waarschijnlijk te vergelijken met dat van onze eigen KB. Zij harvesten onder andere sites gerelateerd aan specifieke evenementen/gebeurtenissen.
Het artikel gaat verder vooral in op alles wat we verliezen, geïllustreerd met voorbeelden, als we de online media laten schieten in het proces van archiveren/documenteren. En de conclusie luidt dat ook historici hier een rol in hebben: "I learnt to take screenshots, to save 'favourite' or 'like' material in order to create my own archive. (...) The work of the historian is no longer that of someone who visits the archives: it now includes that of an archivist too."
Volgens mij gebeurt dit altijd al, dat historici eigen 'archiefjes' aanleggen van bronmateriaal, maar dat was dan nog in een tijd waarin ook het originele materiaal er altijd nog zou zijn. In de digitale tijd kan het zijn, dat straks het door de historicus aangelegde werkarchief ook het enige bewaard gebleven 'archief' is waarop een publicatie is gebaseerd. (Wat interessante complicaties met zich mee kan brengen natuurlijk.) En of we ze dan 'archivaris' mogen noemen, dat laat ik even in het midden.
Het eigenlijke punt maakt de auteur overigens op een ander vlak: door de steeds grotere snelheid waarmee informatie andere informatie tegenwoordig als het ware ondersneeuwt, vraagt Kaur zich af of de historicus de tijd die verstrijkt tussen het heden en de geschiedschrijving daarvan niet moet verkorten: "historians will not only have to become archivists but engage with the contemporary present if the past of the future is to be written."