Verslag en presentaties bijeenkomst Actieve Openbaarheid van Toezicht- en handhavingsinformatie op 22 september 2016

Stof tot nadenken over actieve openbaarheid

Actieve openbaarheid leidt niet per se tot meer vertrouwen in de overheid, communiceer regelmatig met de burger, en bereid je voor op de Wet open overheid (Woo). Interessante en vooral ook praktische tips op de bijeenkomst van het Kennisnetwerk Actieve Openbaarheid over toezichts- en handhavingsinformatie op 22 september. Deze bijeenkomst werd georganiseerd door het Nationaal Archief en Waterschap Brabantse Delta.

Zo’n 70 deelnemers kwamen die middag bijeen om na te denken over de gevolgen van actieve openbaarheid van overheidsinformatie en het effect daarvan op de legitimiteit van de overheid. Het was een zeer gemengd publiek, werkzaam binnen en buiten de overheid, wat de bijeenkomst extra dynamiek gaf.

Leidt actieve openbaarheid tot meer vertrouwen in de overheid?

Volgens prof. Femke de Vries (bijzonder hoogleraar Toezicht) is dat niet per definitie zo. Uit haar onderzoek, dat zich richtte op toezichthouders, is naar voren gekomen dat te veel informatie, zonder dat deze informatie goed geduid wordt, juist het tegenovergestelde effect teweeg kan brengen. Dus openbaarheid is goed, maar geef er toelichting bij, zodat de burger de informatie in de juiste context kan plaatsen.

Communiceren helpt

De Vries sprak daarnaast over het nut van inhoudelijk communiceren, ook wanneer er fouten zijn gemaakt. “Wanneer je inhoudelijke informatie verstrekt, heb je de meeste kans dat burgers en bedrijven hun vertrouwen (zowel als het gaat om deskundigheid, de juiste bedoelingen en integriteit) in de (overheids)organisatie niet verliezen. Regelmatig communiceren en openheid over zaken die je als toezichthouder onderzocht hebt, helpt.”

Na deze plenaire lezing volgde een paneldiscussie en vragen uit de zaal aan een zestal experts op het terrein van toezicht en handhaving: Bert Bulder (Inspectie voor het Onderwijs), Hans ter Steege (Inspectie voor de Gezondheidszorg), Atze Dijkstra (Staatstoezicht op de Mijnen), Michiel Valkenburcht (Erfgoedinspectie), Andries Oldenkamp (NVWA) en Han de Haas (Provincie Noord-Brabant).

Deze discussie stond onder leiding van oud-journalist en dagvoorzitter Wouter Kurpershoek. De panelleden werd onder meer gevraagd naar hun visie en ervaringen met transparantie en actieve openbaarheid, maar ook om te reageren op de recente uitlatingen van mr. Pieter van Vollenhoven die stelde dat er onvoldoende deskundige toezichthouders in Nederland zijn.

Na een korte pauze was er gelegenheid om van vier parallelsessies gebruik te maken. Marinus Jordaan en Willy Lameijer van DCMR Milieudienst Rijnmond presenteerden hun ervaringen met publicatie initiatieven van o.m. BRZO inspectieverslagen. Tineke Rouschop en Rien Verstallen van Waterschap Brabantse Delta spraken over het ontwerp van actieve openbaarheid in processen en procedures. En Suzi Szabo en Tom Leenders van het Nationaal Archief presenteerden het normenkader voor duurzaam toegankelijke overheidsinformatie. Een druk bezochte sessie werd verzorgt door Holla Advocaten.

Vooruitblik naar de Wet open overheid Marleen Vermeulen en Bart de Haan van Holla advocaten uit ’s-Hertogenbosch bespraken de mogelijke komst van de Wet open overheid (Woo) en de wezenlijke veranderingen die deze wet met zich meebrengt voor ambtenaren. “Nu is het zo dat er op basis van artikel 8 van de Wet openbaarheid van bestuur (Wob), sprake is van een instructienorm aan de overheid (bestuursorgaan) om informatie openbaar te maken. Eigenlijk ben je daardoor als burger afhankelijk van de welwillendheid van de overheid. Straks als de Woo wordt ingevoerd, is het geen instructievorm meer, maar een verplichting. Dat vergt een andere mind set van ambtenaren. Je moet je namelijk steeds bewust zijn van het feit dat jouw documenten in de openbaarheid zullen komen. En het vraagt ook veel van het organiseren en ontwerpen van de processen in de organisatie. Hoe regel je nu dat de informatie op de juiste manier openbaar wordt? Dat niet de verkeerde informatie openbaar wordt (bijvoorbeeld in verband met de privacywetgeving)? Of dat informatie die je verplicht openbaar moet maken, niet openbaar gemaakt wordt?”

Na afloop van een geslaagde bijeenkomst was er gelegenheid om na te praten en ervaringen uit te wisselen.

Met dank aan Jan Willem Thijs, Waterschap Brabantse Delta.

Presentaties

• Femke de Vries, Transparantie en vertrouwen in toezicht

• Waterschap Brabantse Delta, Borden ontwerp actieve openbaarheid en handhavingsmatrix

• Waterschap Brabantse Delta, Aspectkaarten ontwerp actieve openbaarheid

• DCMR Milieudienst Rijnmond, Transparantie over toezicht

• Holla Advocaten, Actieve Openbaarheid: de juridische (on)mogelijkheden

• Nationaal Archief, Normen Kader Duurzaam Toegankelijke Overheidsinformatie

Meer lezen?

• Oratie van prof. mr. Femke de Vries 'Leidt transparantie tot meer vertrouwen in de toezichthouder?'

• Proefschrift van dr. Stephan Grimmelikhuijzen 'Transparency and trust. An expirimental study of online disclosure and trust in government'

• Behandeling Wet open overheid: Dossier Eerste Kamer en Nieuwsbericht en videoverslag van de op 31 mei 2016 gehouden Expertmeeting in de Eerste Kamer.

• Masterscriptie van Tineke Rouschop (Waterschap Brabantse Delta) ‘Actieve openbaarheid en archieven; design van een veelzijdige relatie’

• Toezien op publieke belangen. Naar een verruimd perspectief op rijkstoezicht (WRR-rapport nr. 8909-09-2013)

• Landelijke handhavingsstrategie Omgevingsrecht