Zo ziet een dag uit het leven van een digitaal archivaris eruit

Wat doet een digitaal archivaris? Dat zochten het Netwerk Digitaal Erfgoed (NDE) en het erfgoedveld samen uit tijdens het digitale kennisfestival op 5 november, Werelddag van de Digitale Duurzaamheid. Marcel Ras, programmamanager duurzame toegang bij het NDE, blikt terug.

Digitaal archivaris? Nee, de ‘archivaris’, betoogde Eppo van Nispen tot Sevenaer (Beeld en Geluid) in zijn column. De archivaris van vandaag weet raad met digitale collecties. Kan hij of zij als een whizzkid programmeren? Een webserver inrichten? Is xml zijn tweede taal? Daar gaat het niet om, zegt Eppo. Een moderne archivaris is vooral communicatief en flexibel, enthousiast en nieuwsgierig én kent het vakgebied.

Digits for Good

‘What the fuck.’ Zo reageerde zoonlief toen hij hoorde dat vader Eppo van Nispen tot Sevenaer een column zou gaan uitspreken over de werelddag van de digitale duurzaamheid en de digitaal archivaris. ‘Lekker boeiend,’ voegde mijn eigen zoon eraan toe. En boeiend is het! Want de archivaris, de bibliothecaris en de conservator hebben een belangrijke rol bij het verzamelen van data en het duiden daarvan. Ook zorgen ze ervoor dat dit materiaal toegankelijk blijft voor toekomstige gebruikers.

Het thema van deze werelddag was dan ook goed gekozen: ‘Digits for good’. Het verwijst naar het werk, de veerkracht en het reactievermogen van onze collega’s. Archivarissen verzamelen bijvoorbeeld gegevens over COVID-19, bewaren onderzoeksdata en leggen bronnen vast, zodat we daarmee later onderzoek kunnen doen. Data ‘for good’, voor altijd dus, maar ook voor het algemeen belang.

Kijkjes in de keuken

Hoe een werkdag van een archivaris eruitziet vertelde Mies Langelaar (Stadsarchief Rotterdam) in haar column. Remco van Veenendaal (Nationaal Archief) en Daniël Steinmeier (Koninklijke Bibliotheek) gaven in de korte film De digitaal archivaris op hun beurt een inkijkje.

En het werk in tijden van crisis? Dat lieten het Regionaal Archief Rivierenland, het Amsterdam Museum en het Gemeentearchief Súdwest-Fryslân zien: net als vele andere erfgoedinstellingen documenteren zij de huidige pandemie. En ja, daaronder valt ook het verzamelen van Facebookgroepen, tweets en Instagram-posts.

What the fuck? Yes indeed! Om de samenleving te documenteren collectioneren we sociale media. Waarom dat belangrijk is, liet Anne Helmond (Universiteit van Amsterdam) zien in de film Sociale media voor onderzoek. En hoe erfgoedinstellingen dat aanpakken, vertelden het Haags Gemeentearchief en het Stadsarchief Amsterdam. Verder belichtte het IISG in een van de vier workshops op deze dag welke software je voor social media-archivering kunt gebruiken.

Archivaris van de toekomst

Over welke vaardigheden moet de archivaris van de toekomst beschikken en hoe kunnen opleidingen en erfgoedinstellingen elkaar hierbij aanvullen? Daarover spraken we met de Universiteit van Amsterdam, de Reinwardt Academie en de Archiefschool. En dan gaat het vooral over communicatieve vaardigheden om de brug te slaan tussen inhoud en techniek.

In de korte film Digitale duurzaamheid voor beginners nam Suzanne Nellestijn ons vervolgens mee naar het Stadsarchief Almere. Tussen de bedrijven door won Lotte Wijsman de digital preservation award voor most distinguished student work voor haar onderzoek naar de essentiële kenmerken van spreadsheets.

Geheimtaal en diversiteit

Ook een aandachtsgebied: diversiteit en inclusie in digitale bewaring. Hoe zorgen we samen voor meer diversiteit in onze digitale collecties, zodat gebruikers straks geen eenzijdig beeld van onze huidige samenleving krijgen voorgespiegeld? In het panelgesprek over diversiteit en inclusie deelden deskundigen hun kennis en ervaring hierover. Een belangrijke conclusie was dat erfgoedinstellingen veel vaker de verhalen van verschillende gemeenschappen moeten vastleggen en vertellen. Hoe dat wél en niet kunt doen is beschreven in de casus van Özden Cosgun en Daniël Steinmeier. Dat betekent dat instellingen moeten werken aan een diverser verzamelbeleid en daarvoor het gesprek moeten voeren met verschillende gemeenschappen.

Informatie gered

Een werkdag van een archivaris gaat ook over floppy-disks, cd-roms en tapes die liggen te verstoffen op de planken van bibliotheken, archieven en musea. Is de informatie op deze dragers reddeloos verloren? Integendeel. Kijk maar naar het filmpje Bedreigde digitale collecties, gemaakt in het Home Computer Museum. In de presentatie ‘Wat moet ik met mijn floppy-disks’ vertelde Niels Komen van Regionaal Archief Zutphen hoe we dit probleem kunnen oplossen. Digits for good dus.

Thema’s voor de komende jaren

Met een blik op de toekomst sloten we de dag af. Duurzame toegang in het netwerk beschrijft waar we in het Netwerk Digitaal Erfgoed mee aan de slag gaan de komende vier jaar. Denk aan meerstemmigheid, duurzame toegang groener maken en het netwerk verder versterken. Dat laatste sluit mooi aan bij de werkzaamheden van de digitaal-erfgoed-coaches, zoals Wouter Daemen van het Huis voor de Kunsten Limburg uitlegde.

Back to work

5 november had als thema ‘Digits for good’, dat van 6 november was ‘Getting back to work’. En dat deden we met hernieuwde energie. Het hoofd nog vol met nieuwe inzichten uit het netwerk. Om te volgen. En nieuwe contacten om te verkennen. What the …, een dag in het leven van een archivaris is zo boeiend!

Iets gemist?

• Bekijk de vier korte films die we gemaakt hebben ter gelegenheid van de werelddag van de digitale duurzaamheid op het YouTube-kanaal van het Netwerk Digitaal Erfgoed

• Mooi om te lezen: Erfgoedinstellingen kunnen straks floppy’s laten uitlezen

• Een blik in de keuken: Zo werkt sociale media-archivering bij Stadsarchief Amsterdam

• Op YouTube kun je de uitgezonden columns van het digitale kennisfestival nog eens bekijken