Schipper Johannes Hielkes de Haan verkoopt zijn kofschip De Maria en Anna, 28 januari 1756

Schipper Johannes Hielkes de Haan verkoopt zijn kofschip De Maria en Anna, 28 januari 1756

Door Jeanine Otten*

Op woensdag 28 januari 1756 werd in Harlingen in het huis van Hielke Siebes, herbergier in de herberg Roma, verkocht ‘een deftig en extra-ordinair welbezeild Coffe-schip’, De Maria en Anna genaamd, door Johannes Hielkes de Haan als schipper gevoerd, en in juli 1750 nieuw uitgehaald. De steven van het schip had een lengte van 91 voet, het was wijd 23,5 voet en hol op zijn uitwatering 11 en 1/3 voet, alle Amsterdamse voeten, en dat met al zijn rondhout, opstaande en lopende want, zeilen, ankers en touwen, en de verdere goederen volgens inventaris daarbij zijnde, liggende in de Zuiderhaven bij de Kleine Sluis binnen Harlingen, zijnde het schip geheel zonder wormen. Het schip werd bij strijkgeld verkocht door advocaat dr Ulricus Hermanus Huber, wonend bij de Ossekop te Leeuwarden. De hoogste schrijver genoot tot strijkgeld 50 caroliguldens. (Bron: Leeuwarder Courant, 24 januari 1756)

De afmetingen van het kofschip De Maria en Anna werden in Amsterdamse voeten gemeten.

De Amsterdamse voet is 0,2831 meter (onderverdeeld in 11 Amsterdamse duimen). De VOC voerde deze voet in 1650 als standaard in. De steven van het kofschip De Maria en Anna was dus 25.7 meter, lang, het schip was 6.65 meter wijd en 3.20 meter hol.

Van oudsher verwees de lengtemaat voet naar de (gemiddelde) lengte van een menselijke voet. De maat verschilde van streek tot streek en raakte in de loop van de 19e eeuw in onbruik door de invoering van het metrieke stelsel. Maar nog steeds wordt de voet veel in de scheepvaart gebruikt om lengte van schepen aan te geven. Ook de maten van containers worden in voet uitgedrukt: een lengte van 20 of 40 voet, bij een standaard breedte van 8 voet en een standaard hoogte van 8 voet en 6 inch (8' 6").

Schipper Johannes Hielkes de Haan, eigenaar van het kofschip De Maria en Anna, ging op 7 december 1748 voor het Gerecht van Harlingen in ondertrouw met Trijntje Sjoerds, afkomstig van Pietersbierum. Op 22 december 1748 trouwden ze in de Hervormde gemeente van Pietersbierum en vertrokken met attestatie (toestemming van de kerk) naar Harlingen. Hun huwelijk werd nog eens op 28 december 1748 bevestigd in het trouwregister van het Gerecht Harlingen.

Ruim twee jaar later woonde het echtpaar in een mooi huis aan de Grote Ossenmarkt (vrij zeker op nummer 13). Voor 706 goudguldens waren ze in maart 1751 eigenaar geworden van het deftige en ‘welbetimmerde’ huis met aanbehoren aan de Ossenmarkt noordzijde, voor hen bewoond door de vorige eigenaar, de overleden burgemeester Joost Agema. Verkopers waren de twaalf erfgenamen van Joost Agema. Ten oosten van hen woonden Pieter Gelinda en koopman Pieter Scheltema, ten zuiden was de Ossenmarkt, ten westen woonde Sara Groenewolt, ten noorden stadsvroedmeester en burger-kolonel Jan de Reus. Het huis en voorhuis waren met blauwe stenen gevloerd, er was een grote royale voorkamer met een Italiaanse vloer, in de muur een notenbomen theekast.

Hoewel ze bij hun huwelijk in 1748 in de Hervormde gemeente waren getrouwd, ging het echtpaar in de loop van de tijd over tot het rooms-katholieke geloof. Hun zoon Hilarius werd op 21 januari 1762 in Harlingen rooms-katholiek gedoopt. Trijntje Sjoerds overleed op 1 augustus 1771 en schipper Johannes Hielkes de Haan overleed op 22 mei 1798, hun overlijdens werden ingeschreven in het overlijdensregister van de R.K. parochie Harlingen.

Over de tochten die schipper Johannes Hielkes de Haan maakte, wat wanneer hij naar waar vervoerde en hoeveel tol hij moest betalen in de Sont is informatie te vinden in de Sonttol registers. Het gedeelte tussen 1737 en 1799 in deze registers is al online op www.soundtoll.nl

Johannes Hielkes de Haan uit Harlingen komt in de Sonttol registers tussen 1741 en 1779 38 keer voor. In de laatste kolom van de tabel hieronder staan de plaatsen van vertrek en aankomst. De Sonttol registers geven ook nauwkeurige informatie over de lading van het schip. Zo vervoerde hij op zijn tocht van Amsterdam naar Sint Petersburg in 1771 onder andere stokvis, indigo en olijfolie.

21-03-1741

Johannes Hilckes de Haan

Harlingen

Harlingen - Østersøen

19-04-1742

Johannes Hylckies d' Haen

Harlingen

Warnemunde - Amsterdam

23-04-1743

Johannes Hylckes de Haen

Harlingen

Bergen - Østersøen

12-04-1744

Johannes Hylckes de Haen

Harlingen

Amsterdam - Elbingen

25-06-1744

Johannes Hilckes de Haen

Harlingen

Amsterdam - Østersøen

20-04-1747

Johannes Hylckes de Haen

Harlingen

Amsterdam - Pernau

10-08-1747

Johannes Hylckes de Haen

Harlingen

Wolgast - Amsterdam

15-09-1748

Johannes Hilckes de Haen

Harlingen

Amsterdam - Rostock

30-10-1748

Johannes Hilckes de Haan

Harlingen

Kønigsberg - Amsterdam

21-03-1749

Johannes Hilckes de Haen

Harlingen

Amsterdam - Østersøen

21-03-1749

Johannes Hilkes de Haen

Harlingen

Amsterdam - Østersøen

22-09-1749

Johannes Hylckes de Haen

Harlingen

Kønigsberg - Amsterdam

25-03-1751

Johannes Hylckes de Haen

Harlingen

Amsterdam - Dantzig

28-05-1751

Johannes Hilckes de Haen

Harlingen

Amsterdam - Østersøen

05-07-1752

Johannes Hilckes de Haen

Harlingen

Amsterdam - Østersøen

14-04-1753

Johannes Hylckes de Haen

Harlingen

Dantzig - Amsterdam

02-08-1756

Johannes Hylkes de Haan

Harlingen

Amsterdam - Østersøen

12-09-1757

Johannes Hylikes de Haen

Harlingen

Dantzig - Bordeaux

14-07-1760

Johannes Hilckes de Haan

Harlingen

Dantzig - Amsterdam

11-04-1761

Johannes Hylckes de Haan

Harlingen

Amsterdam - Østersøen

18-05-1761

Johannes Hilkes de Haan

Harlingen

Riga - Bremen

23-06-1761

Johannes Hilckes de Haan

Harlingen

Bremen - St. Petersborg

23-03-1764

Johannes Hylties de Haan

Harlingen

Harlingen - Østersøen

26-09-1764

Johannes Hilckes de Haan

Harlingen

Dantzig - St. Malo

10-05-1766

Johannes Hilkes de Haan

Harlingen

Croisic - Østersøen

26-06-1766

Johannes Hilckes de Haan

Harlingen

Riga - Amsterdam

26-08-1766

Johannes Hilckes de Haan

Harlingen

Harlingen - Østersøen

18-04-1768

Johannes Hilckes de Haan

Harlingen

Vannes - Østersøen

01-06-1768

Johannes Hilckes de Haen

Harlingen

Kønigsberg - Harlingen

08-08-1768

Johannes Hylkes de Haan

Harlingen

Amsterdam - Østersøen

02-04-1770

Johannes Hilkes de Haan

Harlingen

St. Ubes - Østersøen

21-10-1770

Johannes Hilckes de Haan

Harlingen

Dantzig - Frankeriige

08-07-1771

Johannes Hilkes de Haan

Harlingen

Amsterdam - St. Petersburg

27-07-1772

Johannes Hilckes de Haan

Harlingen

Riga - Rotterdam

16-08-1778

Johannes Hylkes de Haan

Harlingen

Croisic - Østersøen

31-10-1778

Johannes Hilckes de Hahn

Harlingen

Riga - Amsterdam

23-06-1779

Johannes Hylckes de Haan

Harlingen

Amsterdam - Østersøen

14-08-1779

Johannes Hylckes de Haan

Harlingen

Riga - Cadix

Voor Johannes Hielkes de Haan in de Sonttol registers, zie: http://www.soundtoll.nl/public/advanced.php?order=&volg=0&advanc=1&v1=Johannes H*&v2=*&v3=*&v4=*&v6=Harlingen&v7=*

Bronnen:

Verkoopadvertentie kofschip ‘De Maria en Anna’ in de Leeuwarder Courant 24 januari 1756.

Tresoar, Nedergerecht Harlingen, Proclamatieboeken inventarisnummer 252, folio 119r, 27 maart 1751 voor de koop van het huis aan de Grote Ossenmarkt 13.

Tresoar, DTBL.

Laatste wijziging: 2012-02-04 10.33u