Petra Links en Ivo Zandhuis over kiezen voor de geesteswetenschapper #KVAN13

Verslag van een sessie tijdens de KVAN-dagen 2013: Kies voor de geesteswetenschapper!

Hoe vaak praat de Tweede Kamer over oorlog? Die vraag staat centraal in het project War in Parliament, dat alleen mogelijk is omdat de voor dit onderzoek noodzakelijke bronnen niet alleen als gescande plaatjes beschikbaar zijn, maar systematisch en geautomatiseerd op grote schaal kunnen worden onderzocht en doorzocht. Zo'n onderzoek scharen we onder de digital humanities, een relatief jonge tak aan de boom van de geesteswetenschappen.

"We doen het eigenlijk nooit goed..."

Helaas zijn er nog weinig bronnen op deze prachtige manier ontsloten en dus op die manier voor de geesteswetenschapper bruikbaar. Petra Links en Ivo Zandhuis vinden daarom dat archieven vaker voor de geesteswetenschapper moeten kiezen en lieten ter ondersteuning van die overtuiging een aantal mooie voorbeelden zien, jammer genoeg allereerst voorbeelden op basis van gedrukte teksten. De sessie sloot daarmee naadloos aan bij deze discussie naar aanleiding van een artikel in het Archievenblad van dezelfde collega's over hetzelfde onderwerp.

Volgens Ivo stemmen historici zelfs steeds vaker hun onderzoeksvragen af op wat er aan bronnen digitaal beschikbaar is, wat op den duur wel eens tot een scheef beeld van onze historie zou kunnen leiden. Los van de vraag of deze bewering klopt, denk ik: dat is dan echt een probleem van die historici, niet van ons archivarissen.

Maar hoe dan ook, waarom we die keuze voor de geesteswetenschapper moeten maken, dat vond ik niet heel sterk beargumenteerd. Eigenlijk werd in de argumentatie vooral de kant van de geesteswetenschapper belicht. Is er een mooie pot geld voor onderzoek beschikbaar, zijn de bronnen niet op een geschikte manier ontsloten! Jammer, gemiste kans... Denk ik weer: dat is inderdaad jammer, maar op te lossen. Laten we binnen dergelijke potten met geld voortaan een bedrag reserveren om de toegankelijkheid van de bron te verbeteren. Maar tegelijkertijd wil ik toevoegen: laten we binnen onze eigen digitaliseringsbudgetten geld reserveren om in contact te treden met onderzoekers, om de digitalisering beter af te stemmen en te waarborgen dat de gescande bron ook echt wordt gebruikt.

Zelf doen of laten doen...

We hoeven het ook niet allemaal zelf te doen. Als voorbeeld werd onder meer Monk aangehaald. De in dat project in samenwerking met geesteswetenschappers ontwikkelde techniek om geautomatiseerd oude handschriften te ontcijferen, blijkt niet alleen bruikbaar voor het transcriberen van 19e-eeuwse teksten, maar ook voor het dateren van charters. Win-win dus.

Archivarissen zouden veel vaker simpelweg plaatjes (scans) en ruwe data (indexen?) moeten leveren, zodat geesteswetenschappers dit materiaal kunnen bewerken zoals ze nodig hebben en zodat de resultaten van hun werk weer kunnen leiden tot een verbeterde toegang. Sluit mooi aan bij de sessie van Sheila Anderson en de gedachten over inniger samenwerken tussen archivarissen en onderzoekers. Projecten waarin digitaliseren, toegankelijk maken, onderzoeken en verrijken integraal en collaboratief worden opgepakt.

Zelf doen of laten doen dus... maar in ieder geval doen! Volg de (digitale) geesteswetenschapper, is het advies, want dan kun je aanhaken bij hun projecten (data en gereedschappen leveren, digitalisering afstemmen) en daarvan leren (ontwikkelde gereedschappen overnemen, om bijvoorbeeld weer voor andere doelgroepen in te zetten). Dat spreekt me aan, alhoewel ik blijf zitten met de vraag: kiest de geesteswetenschapper ook voor ons?

Kortom

Maar ik koester dus sympathie voor de keuze voor de geesteswetenschapper, een keuze die we in het archiefwezen natuurlijk ook jarenlang hebben gemaakt. In het verleden waren we als archivarissen immers alleen máár gericht op de wetenschappelijke (of toch ten minste 'serieuze') onderzoekers. Daar kwam later de genealoog bij en nóg later het tegenwoordig steeds vaker verfoeide brede publiek.

De gouden reden om nu weer vol te kiezen voor de geesteswetenschapper (en in eerste instantie níet te kiezen voor andere doelgroepen) heb ik echter ook tijdens deze sessie niet gehoord. Desondanks zoek ik - alle genoemde voordelen daarvan in het achterhoofd houdende - naar mogelijkheden om beter samen te werken en is iedere geesteswetenschapper bovendien van harte uitgenodigd om contact met mij op te nemen, om gezamenlijk kansen te verkennen. Ik hoop erop!