Column Archievenblad: Insert coin to continue

Van koeknuffelen tot escape rooms, het bieden van een niet te missen beleving is trending in de vrijetijdsindustrie. Erfgoedinstellingen pikken een graantje mee en vooral musea oogsten hoge bezoekersaantallen. Gek eigenlijk dat archieven daarbij achterblijven. Ons depot ligt immers vol historische sensaties: nergens kom je dichterbij je geschiedenis dan met een archiefstuk in handen. Iedere genealoog zal dat beamen. Waarom blijft het dan toch zo lastig om archief te slijten? En nu niet meteen verklaringen geven, maar oplossingen bedenken.

Het toppunt van beleving voor mijn generatie? De arcadehal! Samen met vriendjes die laatste gulden vinden om nét het volgende level van Time Pilot in te vliegen, je in Operation Wolf een soort Rambo te wanen, elkaar in Street Fighter aan gort te slaan of in je Ferrari Testarossa politie uit de weg te racen in Outrun. In de arcade was wat te beleven! Compleet van de wereld waren we, ondergedompeld in een andere tijd, ruimte of rol.

Via een game een historische archiefsensatie beleven, zou dat kunnen? Geen games over archieven - saahaai! - maar games met een stiekeme (hoofd)rol voor archief en archiefonderzoek. Geen memory met oude foto’s uit de collectie; voor echte gamers moet het spannender. Beetje gewelddadiger ook.

Op mijn blog mijmerde ik ooit al eens over archivarissen die zich een weg banen door Doom-achtige depots, onderwijl aangevallen door gemuteerde depotbeheerders, restauratoren en zilver-, oven- en papiervisjes (waarvan de laatste uiteraard het lastigst is te verslaan) om aan het einde van ieder level de eindbaas te overwinnen. Als eerste het inktvraatmonster, maar uiteindelijk zul je de chartermeester zelf moeten bedwingen.

Of voor de puzzelaars onder ons: zoek de sleutels om alle depots te openen waar lekkende kranen gerepareerd moeten worden. Doe dat snel, want voor je het weet staat het depot onder water en vallen waardevolle archiefstukken ten prooi aan schimmels. En pas op voor de archiefinspecteur, die door de depotgangen sluipt met een bevel tot dwangdepot in de aanslag: game over!

Geef je niks om dit soort actie en ben je meer van het betere denkwerk in een role-playing game? Geen nood, want in ‘De archivaris en het geheim van het verzegelde charter’ kom je ruimschoots aan je trekken. Want hoe zijn de mysterieuze verdwijningen van archiefstukken uit het verboden depot te verklaren? En als de oplossing ligt in het charter uit 1234, waar is dit dan gebleven? Verzamel - in stofjas - bewijsvoerende documenten, peuter informatie los bij collega's en ontrafel het mysterie, voordat je je tegenover de Algemeen Rijksarchivaris zult moeten verantwoorden voor het tegen de afspraken in de overeenkomst van overbrenging in openbaar maken van het charter...

Flauwekul natuurlijk. Maar een paar jaar later was daar ineens ‘Gone Home’: archief- of toch tenminste historisch onderzoek vermomd als computerspel. Je bent Katie, een jonge vrouw die na een verblijf in Europa terugkeert naar haar ouderlijk huis in Oregon, waar je van alles vindt, behalve je familie. Wat is er gebeurd? Door het bestuderen van de neerslag van hun laatste handelen voor verdwijnen (rondslingerende notitieblaadjes, dagboekaantekeningen enz.) duik je steeds dieper in de familiegeschiedenis en leer je de gedachten van en relaties tussen drie generaties voorouders kennen. Geen schieten, vechten en racen, maar keihard gamen met informatievaardigheden.

Enkele archiefdiensten hebben zich in het verleden dapper maar weinig succesvol gewaagd aan het maken van computerspelletjes. Daarom moeten we blij zijn met games als ‘Gone Home’. En anders bedenken we gewoon een Wordfeud met oud schrift, bouwen ons depot na in Minecraft of kopen misschien alle reclameborden in FIFA 18 op. Hoe dan ook, archiefbeleving door een spelervaring, dat is het waard geld in te stoppen.

Deze column verscheen in het Archievenblad (jaargang 122, nummer 2, 2018). Tekening: Niels Bongers.