Nummer 13

Dit is mijn 13de en laatste column voor het Archievenblad. Dertien is voor mij geen ongeluksgetal aangezien ik op de 13de ben geboren. Ik beschouw dat nog steeds als een heel positieve gebeurtenis. Met deze column zet ik een punt achter mijn carrière als columnist. Het was zinvol om een zachte dwang te voelen telkens weer gedachten te ordenen en aan de computer toe te vertrouwen. De afgelopen twaalf keer heb ik me over van alles en nog wat opgewonden. Aan het eind van de rit is het goed om terug te kijken. Sta ik nog achter inhoud van mijn columns of zijn er nieuwe inzichten gekomen. Is er een rode draad te ontdekken in mijn 12 vorige columns? Of meerdere? Onmiskenbaar is er een sterke en stevige rode draad: Het moet anders. Daar komt het in essentie op neer. Hoe anders? Daar kunnen we nog eens een boom over opzetten. Niemand heeft de wijsheid in pacht dus moeten we er samen inhoud aan geven, aan de toekomst van archieven. Dat is dan meteen een volgende rode draad: samen werken. Ik kan me niet aan de indruk onttrekken dat we als archivarissen er niet in slagen om los te komen van ons (papieren) verleden. Archieven hebben de nare eigenschap dat ze aan bestuur en daarmee aan politieke willekeur hangen. Tel daar de waan van de dag en de economische ontwikkeling bij op en je bent opgezadeld met een heleboel onzekerheid. Misschien dat we daarom niet zo zelfverzekerd opereren en nog steeds te veel onze oren laten hangen naar wat anderen van ons vragen om te doen in plaats van een eigen zelfstandige koers te kiezen en ook te varen. Als archiefinstellingen op meer afstand komen te staan van de overheid dwingt het ze om na te denken over hun positie en is het beter mogelijk om een onafhankelijke koers te kiezen. Dat heft meteen belemmeringen op om onderling veel meer en vooral beter samen te werken. We slagen er als archieven nauwelijks in om samenwerkingsprojecten succesvol op te zetten en af te ronden. We blijven in beperkte kring ronddwalen zonder koers en visie. En als we visie ontwikkelen gaat dat altijd en uitsluitend over beheer van archieven in al zijn facetten. Vervolgens slagen we er niet in om die visie te verkopen. Het publiek delft consequent het onderspit ondanks glorieuze initiatieven voor allerlei producten die van subsidiepotten en marktdenken aan elkaar hangen. Tot wezenlijke inkeer komen we niet. Terwijl we als consument steeds vaker op een andere, digitale manier werken, slagen we er niet in om dat in ons werk even vanzelfsprekend te vinden. De klant is nog steeds ver uit beeld en wordt alleen interessant als er subsidiepotten te verdelen zijn. Dan worden we actief om geld binnen te halen. In mijn columns heb ik herhaaldelijk geprobeerd om de sense of urgency tussen de oren te krijgen. We moeten veranderen: en wel nu. We moeten samenwerken: en wel nu. Archiefinstellingen moeten zich alleen verbinden met andere archiefinstellingen. We moeten geen deel gaan uitmaken van de onbegrijpelijke abstractie Erfgoed. Er is geen noodzaak tot branchevervaging die het helemaal onmogelijk maakt om de krachten tussen archiefinstellingen te bundelen. Archieven zijn een trotse uitzondering in erfgoedland, koester die, benut die en bouw die uit. Je kunt beter bijzonder blijven dan je op de markt begeven waar iedere andere instelling zich ook gaat bewegen. Geen zinloze verbreding en verschraling. Keep the focus! Ik troost me met de gedachte dat alles wat nu gebeurt, goed en fout deel uitmaakt van het proces dat tot vooruitgang leidt, tot verbetering, tot een oplossing. In dat proces schreef ik mijn columns. Hopelijk leveren zij een bijdrage aan het denkproces dat moet leiden tot een nieuwe, werkbare, afdoende, betaalbare werkelijkheid voor archieven. Archieven met personeel dat de juiste competenties bezit en met voldoende aandacht voor de bezoekers en klanten. Gratis ook. I have a dream.

{deze column is verschenen in het oktobernummer van het Archievenblad]