Uitnodiging afscheid Theo Thomassen
Afscheidsymposium Theo ThomassenGraag nodigen wij u uit voor het symposium ter gelegenheid van het afs...
Wat worden de 3 belangrijkste archieftrends in 2014?
- dec 2013
- Christian van der Ven
- ·
- Aangepast 27 jun
- 13
- 62
Op de drempel van een nieuw jaar werpen we onze blik vooruit. De redactie van het magazine InformatieProfessional vroeg mij daarom naar een top-3 trendlijstje voor de archiefwereld in 2014. Dit is wat ik denk:
1. Erfgoed is uit, informatie is inOnder druk van een overheid die digitaliseert en bezuinigt, worden de banden met administraties aangehaald en e-depots verder opgetuigd, maar verliezen we de focus op publieksbereik en educatie.
2. Massaal scannen is uit, slim toegankelijk maken is inScannen in bulk maakt plaats voor gericht digitaliseren van eigentijdse toegangen, scannen op verzoek, crowdsourcing en het verwerven van digitale indexen en foto’s gemaakt door derden.
3. Verdienmodellen zijn uit, open data is inArchieven willen werk maken van open data, maar krijgen daarnaast steeds vaker de opdracht om geld te verdienen aan hun collecties. Van alles iets is feitelijk niets, keuzes worden duidelijker en scherper.
Maar natuurlijk heb ik het volgens alle andere archivarissen helemaal mis! Wat worden daarom volgens jullie de belangrijkste archieftrends volgend jaar? Zelf ben ik uitgegaan van wat ik dénk, maar jij mag natuurlijk gerust reageren met wat je hóópt...
Ben benieuwd naar jullie verwachtingen!
En alvast de beste wensen voor 2014. Hoe dan ook!
Verken
In beeld?
Regionaal Archief Tilburg blogt, twittert en websitet volop! Het archief stelt vele documenten online ...
Motor 23-archiefdingen.nl op volle toeren
Er wordt op dit moment hard gewerkt aan de voorbereidingen van de eerste pilots van 23-archiefdingen.n...
Reacties
Christian,
Bedankt voor de blik in jouw glazen bol, ben benieuwd!
Een reactie op stelling 3 "Verdienmodellen zijn uit, open data is in" kan ik natuurlijk niet laten.
Verdienen alleen voor bedrijven? Anderen kunnen geld verdienen aan onze data? Echte business, snappen archieven dat? Dienen of verdienen…? Je kunt het lezen in Open data en het verdienmodel, het kan goed samengaan.
Een goed 2014!
@Christian,
Eigenlijk hoop ik bij stelling 2 dat het precies andersom gaat, in beperkte mate. Namelijk wanneer archiefstukken vervreemd worden. Scan ze dan eerst en geef ze vervolgens aan het vragen de archief. Zo voorkom je dat onderzoekers bij een van de voormalige Rijksarchieven hun neus stoten.
Voorbeelden? Stukken van Vlieland blijken al jaren niet meer bij Tresoar te liggen
En breukcedulen Didam zijn enige tijd geleden ook al weggehaald door een streekarchivariaat.
Daar kom je dus pas ter plaatse achter. Als dan als pleister op de wonde de scans aanwezig zijn, is het minder erg.
En ja, ik spreek uit persoonlijke ervaring.
Jaja, trend 1.
Als je je richt op 'papier', zal de focus op publieksbereik en educatie verloren lijken te gaan. Maar als je je richt op 'informatie' zal de focus juist worden versterkt. Het zal alleen nauwelijks in de klassieke studiezaal zijn en veel minder van mens (medewerker) tot mens (bezoeker). Zie ook het blog van Bob.
En de belangrijkste reden voor het inrichten van de edepots is om de digitale informatie met erfgoedwaarde voor de eeuwigheid te bewaren en beschikbaar te stellen.
Dank alvast voor jullie reacties!
@Bob: Als iedere voorspelling zo'n doordachte blogpost oproept, dan begint het nieuwe jaar hoe dan ook goed!
@Richard: Het zou prachtig zijn als alle stukken die worden vervreemd, eerst gescand worden (wat een gezamenlijk initiatief kan zijn van alle betrokken instellingen). Maar tot het zover is moeten we het vooral hebben van goede informatie en verwijzingen op onze websites. Hoe hadden ze dit in jouw geval(len) opgelost?
@Chido: Uiteindelijk heb je natuurlijk gelijk. Mijn voorspelling heeft dan ook slechts de houdbaarheid van het komende jaar: meer aandacht voor beheer en minder aandacht voor beschikbaarstellen. En ja, dat beheer is ook nodig om te kunnen (blijven) beschikbaarstellen. (Overigens ben ik uitgegaan van dienstverlening in algemene zin, los van papier en/of traditionele studiezalen).
@Christian: Er was niet echt sprake van een oplossing. Alleen de mededeling dat "de stukken vervreemd zijn" en "u moet dus naar een ander archief".
In het geval van Arnhem waren de stukken recentelijk vervreemd en hadden ze dat nog niet kunnen aanpassen op de website. Bij Tresoar bleek de vervreemding al 5 jaar eerder te hebben plaatsgevonden, zonder dat te melden op de website. Een initiatief als www.archieven.nl kan hier goede diensten bewijzen, maar als ook zij de informatie niet krijgen dan lukt dat niet.
Gelukkig kom ik niet voor één archiefstuk bij een archief langs, mijn lijstje is doorgaans een stuk langer, zodat het in beide gevallen geen volkomen vergeefse reis was.
Het zijn in ieder geval 3 trends die ik herken.
Voor wat betreft de eerste trend, daar wil ik toch nog wel een voorbehoud maken. In die zin, dat ik het gevoel heb dat gebruik van archiefdata nooit erg hoog op de prioriteitenlijst van archieven heeft gestaan. Ik weet het, mijn stokpaardje met een baard, maar voor mijn gevoel is de strijd tegen de beheerders van archieven nog maar net begonnen. Als we die nu al verloren hebben, dan moet ik echt wat anders gaan doen.
Bij Regionaal Archief Tilburg hebben we een keuze gemaakt om inderdaad meer te investeren in e-depot en aanverwante zaken. Een realistische keuze. Een belangrijke keuze. Maar daarnaast zetten we ook in op een breder gebruik van de informatie die we beheren. Daar wil ik me in ieder geval voor in gaan zetten. Gebruik rechtvaardigt het bewaren van archieven (of zoals Chido het graag hoort: informatie).
De andere twee trends herken ik. Met name de tweede trend vereist nog een heleboel denkwerk en proefprojecten denk ik. Het is een betere ontwikkeling dan het blind blijven scannen van archiefbestanden. Dat is niet alleen zinloos, maar ook veel te kostbaar. Slim opereren en meer maatwerk leveren, dat levert geld op. En tevreden klanten.
Dat laatste is een trend die ik zou willen toevoegen. Ondanks dat we de klant al heel veel jaren in de plannen en officiële stukken een belangrijke plaats toedichten, blijft vooral het eigen belang van de organisatie prevaleren. Een simpele voorbeeld is de vrijdag waarop archieven hun deuren sluiten. Terwijl we weten dat op vrijdag veel Nederlanders en potentiële klanten vrij zijn. Dat zou een reden moeten zijn om de deuren juist op die dag open te houden.
Maatwerk in scanning on demand, raadplegen op afspraak en meer persoonlijke begeleiding van individuen en groepen. Volgens mij moeten we verder die kant op gaan denken. Dat gaat dan om dienstverlening op lokatie. Verder gaat steeds meer via de websites en databases. En ook daar valt nog een heel grote slag te maken!
Trend 1 is al stevig in gang gezet. Of het helemaal aan de druk van de overheid ligt en aan de trend om te digitaliseren en te bezuinigen weet ik niet, het is ook een kwestie van keuzes maken. En daarbij is het gemakkelijker om met de stroom mee te zwemmen dan er tegenin te gaan. Archiefdiensten die een duidelijke keuze maken voor publieksbereik en educatie zijn in de minderheid. Binnen de groep Archiefeducatie van Archief 2.0 signaleren we ook dat de aandacht voor en de investering in educatie vermindert.
In het kader van verschillende beleidsprogramma's van de overheid (zoals Cultuur en School in 1996 en het laatste programma Cultuureducatie met kwaliteit dat in 2013 van kracht werd) zijn archiefdiensten in de afgelopen ruim 15 jaar steeds duidelijker in beeld gekomen bij het onderwijs. Daar is lang en hard voor gewerkt.
Inmiddels zijn stevige netwerken gesmeed, archiefdiensten hebben aanbod ontwikkeld, al dan niet in samenwerking met andere partijen. Cultuurcoördinatoren weten van het bestaan en het aanbod van archieven. Dat aanbod is vaak opgenomen in cultuurmenu's, erfgoedmenu's of hoe het ook allemaal maar mag heten voor het onderwijs. Daardoor raken mensen op jonge leeftijd al vertrouwd met het archief, en met de inzet van doorlopende leerlijnen in het kader van 'Cultuureducatie met kwaliteit' wordt dat gebruik van archiefstukken verankerd, wordt de band met het archief verstevigd. Een volgende stap is de verankering van archiefgebruik in het voortgezet onderwijs. We hebben nog een lange weg te gaan en we zijn op de goede weg met archiefeducatie. Archiefdiensten zijn in veel gevallen volwaardige gespreks- en samenwerkingspartners geworden op het gebied van omgevingsonderwijs/erfgoededucatie. Maar het kan nog beter. Dat kan alleen door in educatie te blíjven investeren.
Ook het organiseren en verzorgen van cursussen om het zelfstandig gebruik van archieven te vergroten maakt een belangrijk onderdeel uit van archiefeducatie. Onderzoek doen is één van de mooiste bezigheden die bestaan! Maar onderzoek doen kan lastig zijn: waar is welke informatie opgeslagen en hoe kom ik daarachter en als ik dat heb uitgevogeld, hoe moet ik dan zoeken en hoe vind ik wat ik zoek?
Waaraan steeds meer behoefte ontstaat is aan uitleg over zoeken en vinden in al die gegevens die in al die databestanden zitten. In de praktijk blijkt het maar moeilijk zoeken te zijn om alles eruit te halen wat er in zit aan zoekmogelijkheden en gegevens: moeilijk voor álle gebruikers, óók voor archiefmedewerkers. Op dat gebied kunnen we zelf nog een hoop scholing gebruiken en ligt er een schone taak op ons te wachten om het geleerde in de praktijk te brengen en over te brengen aan anderen.
Archiefeducatie is onmisbaar, dat is nu zo en dat blijft ook zo in de toekomst. 'Gebruik rechtvaardigt het bewaren van archieven/informatie', schrijft Luud. De maatschappelijke relevantie van archieven wordt groter naarmate mensen er beter in kunnen zoeken, er meer in kunnen vinden, als mensen zien welke ongekende mogelijkheden er zijn voor het gebruik van archieven en hoe geweldig het is om ontdekkingen te doen die voor jou of voor meerderen belangrijk zijn.
Een leven lang leren, zelf leren en dat weer aan anderen leren en dat alles in en met archieven. Daar wil ik me voor inzetten, daar ligt mijn kracht en dat is mijn passie.
Leuke discussie. Bij punt 1 twijfel ik. Educatie is juist 'in', in die zin dat instellingen zoeken naar manieren om het publiek het gevoel te geven dat zij iets van hun bezoek hebben opgestoken. Misschien gaat hier de nuance op dat termen als 'erfgoed' en 'educatie' bij het algemene publiek zwaar vallen. In kringen van recreatie en toerisme gaat het sinds een paar jaar om 'beleving'. En 'doe-activiteiten', met een geleerd woord interactief participeren. Nieuw element is 'crowd scourcing' als toppunt van beleving en participatie. Zelf iets bijdragen. Een verhaal. Kennis en kunde. Om interactieve presentaties te maken hebben de instellingen die publiek (moeten) trekken nieuwe technieken en nieuwe informatie nodig. Informatie die sluimert in archieven. Toegankelijkheid en interactie bevorderen uiteindelijk de educatie. Of in ouderwetse termen de 'heffe des volks' of 'education permanente'. Hoe beter archieven hun bezit adverteren des te beter floreert de educatie.
Wat is een trend? Een trend wordt doorgaans gezien als een ontwikkeling van een bepaalde richting op langere termijn. Trends in 2014 in het Nederlands Archiefwezen zullen dus ook zijn:
1. Veel gepraat over de toekomst, maar helaas weinig richting/visie (het niet doorgaan van de fusie tussen Brain en KVAN was in mijn ogen het dieptepunt van 2013) 2. Een continuatie van een versnipperd archieflandschap, ook al zie je steeds meer centralisatie (kleinere archiefdiensten die gaan verdwijnen. 3. Archiefdiensten worden langzaam digitaler (digitale studiezalen, e/depots, beheer digitale informatie) 4. Traditionele kennis over archieven raakt steeds meer verloren (denk bijvoorbeeld kennis over paleografie of het beheer van charters). Wel groeiend nieuwe kennis en kunde, o.a. door 3. 5. Archiefdiensten krijgen over het algemeen te weinig geld en middelen voor de wettelijke verplichtingen en de verwachtingen van bezoeker naar behoren te kunnen waar maken. 6. Archiefdiensten en archivarissen worden ook in 2014 gezien als iets stoffigs (ondanks 3). 7. Archivarissen zullen ook in 2014 weer hard werken om archieven deskundig te beheren, ze onder de aandacht te brengen van het publiek en bezoekers bij te staan in hun zoektocht.
Dank allemaal voor jullie reacties! Ik bespeur hier en daar wel twijfels, nuances en accentverschillen, maar de drie trends zelf lijken niet echt een foute greep, als ik alle reacties zo eens op een rij zet.
@Richard: Oei, daar lijkt in een paar gevallen dus iets mis te zijn gegaan...
@Luud: De trends weerspiegelen wat ik dénk, niet noodzakelijkerwijs wat ik hóóp dat er zal gebeuren. Laat ik zeggen dat ik hoop dat we zeker bij die eerste trend een juiste balans weten te vinden met z'n allen... Persoonlijk zal ook ik me in blijven zetten voor een betere benutting van archieven/informatie, in de meest brede zin van het (werk)woord. We kunnen wat dat betreft op elkaar blijven rekenen. :-)
Wat die vrijdagsluiting betreft: het BHIC is een van de diensten die op vrijdag haar deuren heeft gesloten voor het reguliere publiek. Maar dat is niet op basis van organisatiebelang, maar op basis van bezoekgedrag: vrijdag was (met afstand!) de minst drukke dag op de studiezalen.
@Anneke: Mooie reactie! Alle drie de trends zijn al in gang gezet. Die laten zich immers niet door jaargrenzen tegenhouden of beperken. Maar het ging mij om het te bereiken omslagpunt, dat we naar mijn idee dit jaar kunnen verwachten. Dat denk ik af te kunnen leiden aan de vacatures op dat vlak, ingezette beleidsplannen, onderwerpen tijdens congressen en zo meer.
Dat er - ondanks die omslag in den algemene - in het verleden al heel veel aan archiefeducatie is gedaan en in de toekomst nog heel veel educatie nodig is, dat blijkt wel uit jouw verhaal. En het verbaast me niets dat jij je daar voor in zult blijven zetten. :-)
@Peter: Dank voor je reactie. De door jou genoemde ontwikkelingen zullen beslist doorgezet worden. Alleen zullen ze, volgens mijn voorspelling, niet meer de overhand hebben binnen archiefdiensten. Ze verliezen de hoogste prioriteit (als ze die, in Luuds woorden, al ooit gehad hebben natuurlijk).
@Aron: Mooi lijstje! Laten we hopen dat we aan de trends 1, 2, 4 en 5 iets kunnen doen, als de trends al zo stevig zijn als jij denkt. Jouw trend 3 sluit wel bij mijn eerste aan, de 7e klinkt ons allemaal als muziek in de oren, denk ik. En jouw 6e trend, daar moeten we maar gewoon mee leren leven. Stoffig en er trots op! :-)
@Cristian: ik ben het geheel eens met de ontwikkelingen die je schetst. Je daagt anderen uit om daarnaast toe te voegen. Ik doe een poging toe te voegen waarbij het er meer om gaat ontwikkelingen die deels al impliciet spelen in de komende tijd explicieter zullen worden:
1. De professional komt steeds centraler te staan in de relatie met de buitenwereld en dit gaat ten koste van de plaats van de instelling. De samenleving (netwerk-, conceptueel-, participatie- etc.) gaat steeds meer uit van eigen kracht en verantwoordelijkheid om dingen gedaan te krijgen, de veiligheid van de instelling verdwijnt, ergo: de instelling stelt dit gedrag ook centraal voor succes.
2. We gaan op heel andere manier leren, deels doen we dat al, het zal de komende tijd expliciet worden. We worden "Knowmads". Je ziet dat het institutionele leren minder wordt (archiefschool is verdwenen) en tegelijk ontstaan er nieuwe vormen van kennisuitwisseling: communities of practice, ateliers, erfgoedredacties met klanten, "your seat at the table" concepten.
3. Het integrale denken wordt sterker mede doordat de voortgaande digitalisering een integrale bandering van de informatiewaardeketen vereist. Er ontstaan mede hierdoor creatieve samenwerkingsverbanden tussen archiefinstellingen (zie o.a. de verbanden die nu ontstaan bij de innovatieagenda 2020) die de traditionele versnippering eindelijk doorbreekt en enorme kansen voor het archiefwezen creëert. Als je hieraan niet meedoet, verdwijn je (ik eindig met een stelling :-)...)!
@Sigfried: Mooie trends, dank voor deze toevoeging. Ik merk dat je niet alleen bent uitgegaan van wat je dénkt dat er staat te gebeuren, maar ook van wat je hóópt dat er gaat gebeuren. :-) (En op een aantal fronten zal dat beslist samenvallen!) Vooral de eerste twee zijn maatschappijbrede ontwikkelingen, lijkt me, die ook op het archiefwezen invloed hebben.
@Christian: dat zie je goed, ook hoop, hoop dat het archiefwezen meegaat in die trends. Daar bewust op koerst ook in het belang van de waarde die we kunnen toevoegen aan de maatschappij. Die is groter dan we denken en dat is beslist geen "stof".