Binnenkort online, De Handreiking Duurzame Toegankelijkheid van Algoritmes

Onlangs besprak de vaste commissie voor Onderwijs, Cultuur en Wetenschap van de Eerste Kamer het wetsvoorstel om de Archiefwet 1995 in te trekken en te vervangen door een nieuwe Archiefwet. Naast bekende thema’s, zoals de verkorte overbrengingstermijn en de diploma-eis voor archivarissen, kwam ook de duurzame toegankelijkheid van algoritmes aan bod. Dat was voor ons aanleiding om in deze post meer te vertellen over de handreiking ‘Duurzame toegankelijkheid van algoritmes’ die het Nationaal Archief momenteel samen met het werkveld ontwikkelt.

Het belang van duurzame toegankelijkheid
Overheden maken steeds vaker gebruik van algoritmes, bijvoorbeeld voor verkeershandhaving, beleidsprognoses of de optimalisatie van afvalinzameling. Aan dit gebruik zijn risico’s verbonden, zoals discriminatie of schending van privacy. Daarom is er inmiddels Europese AI-wetgeving en ontstaan er in Nederland steeds meer kaders en richtlijnen voor verantwoord gebruik en goede toegankelijkheid van algoritmes. Die toegankelijkheid is cruciaal om verantwoording te kunnen afleggen over informatie die met behulp van algoritmes wordt gecreëerd. Als algoritmes niet duurzaam toegankelijk zijn, kan de overheid niet achterhalen hoe deze de uitvoering van overheidstaken hebben beïnvloed. Met de handreiking willen we overheden helpen om informatie die door algoritmes wordt gegenereerd duurzaam toegankelijk te maken én te houden.

De handreiking
De ontwikkeling van de handreiking startte begin dit jaar. Naast een projectgroep van medewerkers van het Nationaal Archief werkt ook een redactiegroep mee, bestaande uit deskundigen uit het werkveld. Na publicatie zal het Nationaal Archief de handreiking actief blijven beheren.

De eerste module biedt basisinformatie over duurzame toegankelijkheid van algoritmes. Deze is bedoeld voor een breed publiek en verschijnt als aanvullende informatie bij het Algoritmekader.

De tweede module, die als reguliere module op de website van het Nationaal Archief zal verschijnen, gaat in op de maatregelen die nodig zijn om algoritmes duurzaam toegankelijk te maken of te houden. Die maatregelen moeten altijd proportioneel zijn in relatie tot het doel waarvoor het algoritme wordt gebruikt. In de derde module wordt toegelicht hoe een risicobeoordeling kan helpen bij het bepalen van de juiste maatregelen.

Publicatie
Volgens de huidige planning worden de eerste drie modules in Q2 2026 gepubliceerd op de website van het Nationaal Archief. Kan je niet wachten en zou je graag alvast een inkijkje willen hebben? Nationaal Archief collega Frank Smeets , ook bezig met de ontwikkeling van de handreiking, heeft in Od-magazine nr. 46 een boeiend artikel geschreven over het onderwerp.