Vers van de preserveringspers #2 (maart-april 2025)

Afbeelding: vers van de preserveringpers, bewerkte AI-gegenereerde afbeelding

Een tweemaandelijks blog over digitale preservering in en om het Nationaal Archief

Welkom bij dit tweede blog over digitale preservering in en om het Nationaal Archief (NA). In dit blog informeer ik je over ontwikkelingen rondom digitale preservering bij het NA en wat me verder de afgelopen twee maanden in ons vakgebied opviel. Feedback is welkom. De vijf onderwerpen van deze keer zijn:

1. OAIS v3-webinar
2. Onderwijs
3. Netwerkevent DPC
4. IIPC WAC
5. 3D en paradata

1) OAIS-webinar

Op 24 maart nam ik deel aan een webinar over de nieuwe versie van de standaard Open Archival Information System (OAIS). In dit webinar van FAIR-IMPACT spraken prominente preserveerders als David Giaretta, Olivier Rouchon en Barbara Sierman over deze nieuwe versie, FAIR en CoreTrustSeal.

Als je je met e-Depots en/of digitaal preserveren bezighoudt, dan kan ik je van harte aanbevelen de opname terug te kijken. En neem daarna de nieuwe OAIS-versie door. Of lees op z’n minst de evenementpagina en het blogverslag. Evenementpagina: https://fair-impact.eu/events/fair-impact-events/oais-version-3-what-does-it-mean-repositories. Blog: https://www.fair-impact.eu/articles-and-blogs/oais-version-3-what-does-it-mean-repositories.

Automonteur

David Giaretta deelde in de context van dit webinar mee, dat hij een boek schreef: Thinking Digital Preservation. In zijn eerdere boek Advanced Digital Preservation schreef hij over hoe je digitaal preserveert. In zijn nieuwe boek gaat het over het waarom: “This book will provide the readers with the mental tools to enable them to think their way through challenges concerning digital preservation.”

David valt met de deur in huis: “Digital preservation is difficult. Many of the reasons this is so are well known, but others are less so. This book will explain these reasons and the ways in which these difficulties can be overcome. Some of the details may be difficult for some readers. However, these details are important for those who wish to preserve digitally encoded information of all kinds, not just digital equivalents of paper. Consider a motor mechanic working on your family’s car. You would be worried if that mechanic did not know the details of how a car works including details of the engine and brakes.”

Digitale informatie

David lijkt zich zorgen te maken: zijn digitale preserveerders voldoende op de hoogte van de details van hoe de preserveringsauto werkt? Je kunt de eerste twee delen van zijn boek gratis downloaden en inschatten hoe het met jouw kennisniveau staat. Zie http://www.giaretta.org/ (http, niet https).

Na het lezen van de gratis delen ga ik actiever gebruik maken van de term ‘digitaal geëncodeerde informatie’ of ‘digitale informatie’. Ik kan me namelijk vinden in: ‘The phrase “digitally encoded information” is used rather than “digital data” or “digital objects” because the focus throughout is on preserving the “information” rather than simply “the bits”. The shorter “digital information” is used at times in place of “digitally encoded information” for convenience in this book.’ Ook wij benadrukken in onze advisering altijd graag dat het gaat om het preserveren van de informatie, niet van de huidige vorm.

2) Onderwijs

Als team Preservation houden we ons vakgebied bij en helpen we anderen graag met levenslang leren preserveren. We ondersteunen het onderwijs van de Hogeschool van Amsterdam, Universiteit van Amsterdam, Reinwardt Academie en bijvoorbeeld de cursus Leren Preserveren van VHIC.

Twee onderwijsinitiatieven geef ik graag wat meer aandacht: de Preservica Academy en de studiegroep Bits & Bots. Preservica biedt sinds kort de Preservica Academy aan: https://preservica.com/preservica-academy. Ik organiseerde een NA-intern klasje. Een dozijn collega’s volgt de cursussen Fundamentals, Associate en/of Expert. Toen we constateerden, dat je voor Associate en Expert niet genoeg hebt aan een gratis Preservica Starter-account, was Preservica zo vriendelijk ons tijdelijk toegang te geven tot Preservica Professional. In juni is de afsluitende bijeenkomst van ons klasje. We bespreken dan wat we leerden, welke cursusfeedback we voor Preservica hebben en in hoeverre het geleerde invloed heeft op ons aanstaande migratietraject naar de meest recente Preservicaversie.

MOOC

Onlangs startte de tweede editie van de studiegroep Bits & Bots: https://openpreservation.org/blogs/study-group-bits-and-bots-here-we-go-again/. Samen met The National Archives (V.K.) en de Open Preservation Foundation helpen mijn collega's Lotte en Susanne archivarissen hun digitale vaardigheden te verbeteren. De rode draad door de studiesporen is gaming: leer Python en/of HTML, CSS en JavaScript door games te bouwen. Na 45 deelnemers en een Digital Preservation Award in 2024 nemen nu bijna 150 collega’s van over de hele wereld deel (zie figuur voor details). Wat ik leuk en innovatief aan deze studiegroep vind, is de inzet van Discord. Dat platform past perfect bij het gamingthema en stimuleert de onderlinge samenwerking.

Afbeelding: aantal deelnemers per land

3) Kwaliteitsmanagement

Onlangs ontvingen we een uitnodiging van het Netwerk Digitaal Erfgoed voor een internationaal netwerkevent van de Digital Preservation Coalition (DPC). Naast een plenaire keynote kun je op donderdag 5 juni deelnemen aan workshops over de DPC Competency Audit Toolkit (CAT) voor het ontwikkelen van je vaardigheden en kennis over digitale duurzaamheid, of het DPC Rapid Assessment Model (RAM), een zelfevaluatie- en verbetertool waarmee organisaties de duurzame toegankelijkheid van hun collecties kunnen optimaliseren. Uiteraard is er ook ruimte voor kennismaken en netwerken. Voor meer informatie en inschrijven zie: https://netwerkdigitaalerfgoed.nl/agenda/dpc-members-forum-and-community-networking-event-2025-europe/.

Ik kan je aanraden om RAM en CAT te bestuderen. Na een eerdere teaminterne oefening gaan we aan de hand van RAM en CAT NA-breed ons preserveringsvolwassenheidsniveau bepalen. RAM en CAT hebben praktisch bruikbare spreadsheets waarmee je makkelijk en snel meet waar je staat, waar je voor wilt gaan en wat er (dus) nodig is om daar te komen. Het zijn handige tools voor volwassenheids- en kwaliteitsmanagement.

4) Nieuws uit Noorwegen

Mijn teamgenoot Lotte was een paar weken geleden in Oslo. Daar nam ze samen met collega Susanne deel aan de webarchiveringsconferentie van het International Internet Preservation Consortium (IIPC WAC).

Tijdens het congres kwamen diverse onderwerpen aan bod, zoals tools voor webarchivering, het gebruik van webarchieven en wetenschappelijk onderzoek met behulp van webarchieven.

Duurzaamheid

In de sessie over sustainability verzorgde Lotte met Jasper Snoeren van Beeld en Geluid namens de werkgroep Green IT van het Netwerk Digitaal Erfgoed een presentatie. Deze groep onderzocht hoe je de klimaatimpact van je erfgoedwebsite kunt verkleinen. Tijdens de presentatie bespraken ze de gids ‘42 tips om je erfgoedwebsite te verduurzamen’. Je kunt de gids hier vinden: https://zenodo.org/records/11184988.

In een andere sessie stond het archiveren van sociale media centraal. Hier gaf Lotte een presentatie over de onlangs gepubliceerde handreiking sociale media archivering: https://www.nationaalarchief.nl/archiveren/kennisbank/handreiking-sociale-media-archivering. Samen met Nationaal Archief Luxemburg werken Lotte en Susanne aan een blogreeks waarin we onze verschillende benaderingen van sociale media-archivering toelichten. De eerste blog is hier te lezen: https://netpreserveblog.wordpress.com/2025/04/09/preserving-government-social-media-in-the-netherlands-and-luxembourg-part-1/.

Dankzij IIPC WAC zijn we weer bij wat webarchivering betreft. Hoe doe jij dat, web en sociale media archiveren? Neem gerust eens contact op.

5) Paradata

Op 15 april nam teamlid Marin op uitnodiging van Theo Kremer van het Ingenieursbureau van de gemeente Amsterdam deel aan een bijeenkomst van de Europese eArchiving 3D Working Group. Mede door onze verkenning van bouwwerkinformatiemodellen (BIM) van vorig jaar (https://kiacommunity.nl/thoughts/20250) geven we extra aandacht aan (het preserveren van) BIM en andere 3D-informatie. Deze bijeenkomst paste daar goed bij.

Het viel Marin op, dat er in deze werkgroep werd gesproken over paradata. Dat is geen data over parachutisten. Het is ook geen, maar wel een soort metadata, net zoals een koe wel een dier is, maar niet alle dieren koeien zijn. Wat is paradata dan wel? Wat ik ervan begrepen heb, is dat paradata metadata is over het ontstaansproces van 3D (erfgoed)objecten. We hadden deze term al eens eerder gehoord. Maar de term paradata zal nu een wat prominentere rol spelen in een later te verschijnen blog over complexe objecten.

Interoperabiliteit

Toegegeven, geen nieuws uit de afgelopen twee maanden. Maar toch: in de context van eArchiving en 3D is het goed om te vermelden dat er dankzij E-ARK en DILCIS Board meerdere Content Information Type Specifications (CITS) beschikbaar zijn, waaronder CITS voor 3D en geodata.

Waarom deze aandacht voor CITS? Volgens OAIS is Content Information “A set of information that is the original target of preservation. It is an Information Object composed of its Content Data Object and its Representation Information.” DILCIS Board voegt daar op https://dilcis.eu/content-types aan toe: “A Content Information Type can therefore be understood as a category of Content Information, like relational databases, scientific data or digitised maps, and a Content Information Type Specification being an explicit description on how data and metadata must be formatted and placed within a Common Specification Information Package in order to achieve interoperability in exchanging specific types of Content Information.” Een CITS helpt dus door voor specifieke soorten informatie voor te schrijven hoe je data en metadata formatteert en in een informatiepakket opslaat. Zo kun je meer gestandaardiseerd, interoperabel en duurzaam toegankelijk informatie bewaren en uitwisselen.

Tot slot

Zo, dat waren mijn vijf versgepreste nieuwtjes van de afgelopen twee maanden. Veel lees- en leerplezier toegewenst. Mocht je zelf leuk nieuws hebben uit de wereld van digitale preservering, stuur me dan gerust een berichtje. Samen komen we verder.