Column: Meebewegen in een digitale wereld, kunnen wij dat al?

Er is een uitspraak die vaak rondgaat in het archiefveld: dat wij, als archivarissen, vastzitten in analoge principes. En ik snap wel wat hiermee wordt bedoeld. Digitaal werken de norm is geworden, maar de archivering van digitale archiefbescheiden blijft vaak achter. Zijn onze methodes en benaderingen als archivarissen al wel ver genoeg ontwikkeld om vloeiend in te kunnen spelen op de complexiteit van digitale duurzaamheid? Al jarenlang worden raamwerken en richtlijnen ontwikkeld waar we ons aan kunnen vasthouden bij het inrichten van de digitale archiefwereld; we hebben zeker niet stilgezeten. Maar, blijven we geneigd om de analoge principes te vertalen naar het digitale?

We lijken soms te wachten op een moment van rust in het digitale veld – een moment waarop de technologie stabiliseert en we kunnen bouwen op de status quo. Denk aan het e-depot; we lijken eindeloos op jacht te zijn naar dé meest stabiele oplossing, waar we op kunnen vertrouwen, het liefst tot ver na ons pensioen. Maar dat moment van stabiliteit zal niet komen. Technologie verandert continu, en het enige zekere is dat dit de nieuwe norm is. Dat vraagt om een herziening van onze visie op het vak, waarin duurzaamheid in een dynamische omgeving centraal staat. Als moderne archivarissen moeten we onze werkwijzen – en dit zeg ik heel voorzichtig – heruitvinden, om mee te kunnen met de veranderende wereld. Waar we ons altijd hebben gefocust op stabiliteit en consistentie, vraagt dit digitale tijdperk om flexibiliteit en innovatie, concepten waar we misschien nog wat ongemakkelijk van worden.

Vaak vraag ik mezelf af of ik het allemaal wel begrijp, als nieuweling in dit veld. Misschien verkijk ik me er compleet op en ben ik een uitzondering op de regel, met mijn onderbuikgevoel dat permanent bewaren in de digitale wereld veel te riskant is, vergeleken met het analoge. Misschien heb ik te weinig ervaring, en moet ik nog met mijn eigen ogen zien dat het wel kan. Zijn er organisaties die wel grip hebben op hun informatie? Hebben zij de DUTO-richtlijnen allang geïmplementeerd? Is hun e-depot al prachtig ingericht en toegankelijk? Mijn hoofd overspoelt met vragen.

Dit digitale voelt onwennig en het rijmt niet met de principes die ik heb geleerd op de Archiefschool. Dit vakgebied heeft een lange traditie van vastgelegde methodes en structuren, die erop gericht zijn om de continuïteit en integriteit van informatie te waarborgen. Innovatie voelt dan bijna tegennatuurlijk, alsof we een belangrijk deel van onze identiteit moeten loslaten. Misschien is het geen kwestie van loslaten, maar eerder van het toevoegen van een nieuwe laag aan ons vak. Het doel blijft hetzelfde – duurzame toegankelijkheid – maar de middelen moeten veranderen.

Hoe ziet dit er dan uit in de praktijk? In het analoge tijdperk, hoewel dat ver voor mijn tijd was, leken we er nog mee weg te komen om deze taak volledig op onszelf te nemen, al dan niet in samenwerking met archiefmedewerkers. Hoe het er nu voor mij uitziet, kan dat niet meer. De enorme toename aan data die gegenereerd wordt en de complexiteit hiervan, vraagt, naar mijn mening, om een integrale aanpak. Verschillende disciplines binnen organisaties zullen moeten samenwerken om het informatiebeheer op orde te krijgen. Als archivarissen zijn we nog zoekende naar de juiste balans tussen innovatie en onze vertrouwde werkwijzen. Ik ben in ieder geval vastberaden om te blijven leren en ons vakgebied te helpen bewegen richting een toekomst waarin we niet langer achter de feiten aanlopen, maar mee bewegen op het ritme van de tijd. En één ding weet ik in ieder geval zeker, hierin ben ik zeker niet de enige.

Met liefs en de beste bedoelingen,

Esmeé Halberstadt

Jonge archivaris