To pay voor Amsterdamse bouwvergunningen #KVAN13

De beste sessie op KVAN13 die ik op de eerste dag heb bijgewoond was die van de gastvrouw en -heer Ellen Fleurbaay en Gert Zwagerman: To pay or not to pay. Is that the question? Geheel gratis gaven zij een open inkijkje in de financiële keuken van de digitale dienstverlening van het stadsarchief Amsterdam. Helaas was er geen tijd meer voor de prikkelende stellingen aan het einde van hun presentatie (zie slideshare). Misschien dat de vraag of Open Data wel gelijk is of moet staan aan gratis data op archief2.0 nog tot een mooie discussie kan leiden.

Wie betaalt?

Fleurbaay en Zwagerman vonden de toespeling op Sheakespeare toch niet zo sterk en herformuleerden hun vraag: Hoe kan de online raadpleging van archieven gefinancierd worden? Dat kost tenslotte geld en iemand moet dat betalen. Ze noemen daarbij drie opties: - burger bij gebruik - archiefbewaarplaats met wettelijke opdracht archief te beheren en beschikbaar te stellen - archiefvormer bij overdracht en/of gebruik

De tweede optie kwam vervolgens eigenlijk niet meer aan bod. Hoewel het verhaal over de relatie met de Amsterdamse archiefvormers zeer interessant was, ga ik vooral in op de burger die moet betalen. Het is bij de verhouding tussen archiefvormer/zorgdrager en archiefbewaarplaats in dit geval ook een beetje om het even, beide zijn immers onderdeel van de gemeente Amsterdam. Vandaar ook het vraagstuk als het e-depot een generieke voorziening van de gemeente wordt. Dan kom je in de wondere wereld van het wel of niet intern doorberekenen van kosten. Ik richt me meer op de vraag wanneer de burger moet betalen en waarom.

Het meest interessant en bij mij ook enkele vragen oproepend was daarin de casus van de Amsterdamse bouwvergunningen. Hierin werd de huidige situatie en de kosten hiervoor vergeleken met de toekomstige (gewenste) situatie. Hieronder een poging de huidige en toekomstige situatie te schetsen met enkele voorbeelden. De vergelijkbare sessie van Wim Karels over betaalde dienstverlening heb ik overigens gemist, het onderwerp leeft blijkbaar wel.

Nu Als je nu Amsterdamse bouwvergunning van 1947 wilt inzien van bijvoorbeeld Akkerstraat 32 in Betondorp kan terecht bij Stadsdeel Oost. De Amsterdamse bouwvergunningen vanaf 1905 berusten namelijk nog bij de stadsdelen en zijn nog niet overgebracht. Elk stadsdeel bepaalt zelf de leges voor inzage en kopieën van bouwtekeningen, zo vertelde Zwagerman al. Op de gemeentesite vond ik het wat uitgebreider: Inzage in Oost kost €15,60 per uur, kopieën kosten extra en een digitale kopie kost €15,60 (per stuk?) plus een aan te schaffen USB-stick. Op de uitgebreide tarievenlijst zie je dat het er niet toe doet of je er 5 minuten inkijkt maar hoelang de ambtenaar bezig is met het zoeken van de vergunning.

Op de website van het stadsarchief word je hier ook naar verwezen voor bouwtekeningen van de laatste decennia. Bouwtekeningen tot 1905, vooral van Bouw- en Woningtoezicht, zijn opgenomen in de beeldbank waar je dus bijvoorbeeld deze mooie tekening van Cruijff (gratis) kunt zien.

Belangrijkste vraag die ik me hierbij stel of je kosten kunt/moet rekenen voor het inzien van bouwtekeningen uit 1927 die allang overgebracht en daarmee gratis toegankelijk voor onderzoek in de archiefbewaarplaats hadden moeten zijn? Het zal wel juridisch verantwoord zijn maar ik blijf het toch ongemakkelijk vinden.

(Nabije) toekomst De Stadsdelen zijn bezig met het digitaliseren van de bouwvergunningen en zelfs op zo’n verantwoorde wijze dat substitutie mogelijk is en de papieren originelen dus vernietigd kunnen worden, als "alle sentimenten hierbij" tenmiste overwonnen worden. Het Stadsarchief Amsterdam wil vervolgens graag de scans opnemen in het edepot en online beschikbaar stellen via de website. De ambtenaren van de stadsdelen kunnen de stukken inzien via de eigen applicaties die gekoppeld zijn aan het edepot.

Zwagerman vertelde dat hier een groot financieel voordeel in zit voor de stadsdelen/gemeente Amsterdam. Als het overduidelijk kostenbesparend is, dan is de keuze ook snel gemaakt: digitaliseren, papier vernietigen en scans beschikbaar stellen via de website van het stadsarchief zorgen ervoor dat het beschikbaar stellen van de Amsterdamse bouwtekeningen veel goedkoper is geworden voor de gemeente. En de zorgdrager betaalt voor opslag en beheer van de digitale archiefstukken, zoals ze dat ook zou hebben gedaan (en eigenlijk al had moeten doen) voor de papieren dossiers.

Waarom burger betalen? De nieuwe situatie komt bekend voor, het Digitaal Gebouwendossier van de gemeente Nijmegen biedt precies deze digitale dienstverlening (overigens geen substitutie), zoals bijvoorbeeld de vergunningen van Akkerlaan 30. Alleen is het Stadsarchief Amsterdam niet van plan om de scans van de tekeningen gratis online aan te bieden maar tegen betaling. Alleen op de computers in het archief zelf kun je de scans gratis inzien en naar ik aanneem na betaling ook downloaden of printen. Dat is natuurlijk allemaal een grote verbetering ten opzichte van de huidige betaalde inzage in de Stadsdelen en ook de online dienstverlening in de archiefbank is prima en zal veel mensen verleiden scans te kopen. Maar waarom moet je wel moeten betalen voor het bekijken van deze bouwtekeningen en niet die in de beeldbank? Welke extra kosten worden er gemaakt waarvoor de burger dan moet betalen, dus los van de beheerskosten van het edepot? Of is het onderdeel van het Archiefbankprincipe/verdienmodel van het Stadsarchief dat vorig jaar het onvoorstelbare bedrag van €262.245,- aan legesinkomsten had. Zullen die inkomsten veel dalen als je wel online bekijken mogelijk maakt maar voor downloaden/reproducties kosten rekent?

Een praktischere vraag is of en hoe je kunt beoordelen welke exacte scans je wilt hebben zonder ze van tevoren te kunnen zien, zoals nu in de Archiefbank en bij de Indexen in Amsterdam. Wordt van elke scan voldoende inhoudelijke metadata meegegeven zodat je weet waarvoor je betaalt? Bij het Utrechts Archief (met ook betalen voor online bekijken) zag ik hier een creatieve oplossing voor, met een loep kun je de scan een beetje zien: Aalbersestraat 1a.

Misschien verwend door de situatie in Nijmegen maar ik blijf moeite houden met betalen voor online inzage. Zeker als het gaat om digitale archiefbescheiden en niet om digitale reproducties. Hoe gaat dat in de toekomst met digital born materiaal vanuit het edepot online beschikbaar stellen? Ook online betalen en alleen in het archiefgebouw gratis? of zal het andersom gaan worden, zoals Fred van Kan al eens schreef?