Het goud van Verborgen Verleden

Als archivarissen hebben we niet te klagen over aandacht van genealogen. De stamboomonderzoekers weten ons al vele jaren te vinden en vormen de belangrijkste groep bezoekers in archieven. Het is ook een groep bezoekers die uit alle lagen van de bevolking komt. Kortom: een ideale doelgroep! Uit eigen ervaring weet ik dat het uitpluizen van je eigen stamboom verslavend kan werken. Het puzzelen en zoeken naar nog meer gegevens, hardnekkig blijven peuteren in vastgelopen lijnen, doorsnipperen en wroeten naar flinters bewijs voor familierelaties, dit alles kan je behoorlijk bezighouden. Het is een heerlijke hobby en het geeft je een geweldig gevoel. Een ontdekkingstocht door je genenpool.Sinds enkele maanden is de serie Verborgen Verleden op TV. De eerste serie startte op 26 september 2010. De tweede serie is inmiddels al weer ten einde. De afleveringen met Bekende Nederlanders, het concept komt van Who Do You Think You Are van de BBC, slaan aan. De kijkcijfers liggen in de buurt van de 400.000 kijkers per aflevering met enkele uitschieters naar boven. GenLias heeft na een uitzending regelmatig te maken met een sterke toename van verzoeken aan de database. Al die signalen tonen aan dat het programma aanslaat en kijkers inspireert om zelf ook onderzoek ter hand te nemen. Geen vuiltje aan de lucht. Ik volg de tweede serie intensiever dan de eerste. Als archiefmedewerker valt je natuurlijk meteen een aantal dingen op. Voor het drama dat het op televisie goed doet moeten de archieven offers brengen. De werkelijkheid wordt geweld aangedaan doordat de BN-ers wel erg veel service krijgen. We zijn in normale omstandigheden heel goed voor onze klanten, maar archiefstukken mee naar buiten nemen, honden toelaten in de studiezaal, BN-ers die meelopen naar het depot, archivarissen die steeds met draaiende camera de BN-ers nabellen omdat ze nieuwe ontdekkingen hebben gedaan, de enscenering, de originelen die overal op tafel komen, dit zijn taferelen die je in werkelijkheid niet ziet. In Verborgen Verleden zie je het echter allemaal voorbij komen. De BN-er wiens familieverleden onderwerp van onderzoek is aanvaardt alles soms met zichtbare verbazing, maar altijd met genoegen. Hij of zij krijgt een echte VIP behandeling. “This is TV man”, zoals een collega het verwoordde. Maar wel overal witte handschoentjes uit respect voor de stukken!Er is een leuke onderstroom van twitterberichten van mensen die het programma volgen. Via de hashtags #verver en #verborgenverleden kun je die berichten tijdens (en na) de uitzending lezen. De archivarissen en archiefonderzoekers die twitteren zijn positief kritisch over de uitzonderingen die gemaakt worden. In de eerste serie klaagden ze over het beperkte gebruik van de online onderzoeksmogelijkheden. Dat komt in de tweede serie veel meer aan bod. Het zou wel leuk zijn als er ook een (of meerdere) aflevering kwam met een archiefdienst die verder gaat in de service en de akten gewoon gratis online ter inzage aanbiedt. Of past dat niet in het business model van het Centraal Bureau voor Genealogie?De andere twitteraars die over Verborgen Verleden twitteren hebben allerlei achtergronden. Ze zijn bijna zonder uitzondering onder de indruk van het programma. Soms is er een wat zurige reactie; begrijpelijk als je de archiefpraktijk kent. Zoals deze: “ja het is lekker als BN-er word je lekker geholpen, wij moeten het maar zelf uitzoeken!”. Daar staat een veelvoud aan enthousiaste tweets tegenover zoals van iemand die de hashtag #langlevedearchivaris introduceert. Ondanks de kanttekeningen is de serie pure reclame voor archieven, dat moge duidelijk zijn.Als archieven ergens betekenis voor hebben, dan is het voor de identiteit van mensen. Of het nou gaat om hun persoonlijke verleden of hun gemeenschappelijk verleden in club, school, wijk, stad, dorp, land of welk verband dan ook.Liesbeth List die haar ouders op jonge leeftijd verloor, verkondigde nu eindelijk het besef te hebben dat ze wél familie had. Leon de Winter, die zichtbaar ontroerd was met de vondst van zijn roots in Druten, concludeerde: “Ik kom ergens vandaan...” “Archieven hebben goud in handen”, twitterde @erfgoededucatie. Het is goed als dat kosteloos online ter beschikking staat.

[Deze tekst verschijnt als column in het Archievenblad van april 2011]