modules Archief4all - kort verslag
Op 10 september presenteerde Archief4all in het Utrechts Archief voor zo'n twintig aanwezigen de resul...
Openbaarheid en de Auteurswet
- mrt 2011
- Verwijderde gebruiker
- ·
- Aangepast 27 jun
- 13
- 107
Bij het (online) beschikbaar stellen van bouwvergunningen spelen verschillende belangen. De afgelopen jaren is hier in het land redelijk wat (maar misschien nog niet genoeg) aandacht geweest voor inbreuken in de privacy van mensen. Een andere wet waar rekening mee gehouden zou moeten worden is de Auteurswet. In hun Juridische Wegwijzer - Archieven en Musea online schrijven Beunen en Schiphorst:Een ander aspect waar rekening mee gehouden moet worden, is de vraag of het de overheid wel toegestaan is om op verzoek van een burger een reproductie van een bouwtekening te maken. Op grond van artikel 16b van de Auteurswet mag dat volgens mij wel:
Bouwkundige ontwerpen (zowel 2- als 3-dimensionaal) worden in de Auteurswet expliciet genoemd als werken waarop auteursrecht kan bestaan. Bouwtekeningen komen bijvoorbeeld voor in overheidsarchieven, als bijlagen bij aanvragen voor bouwvergunningen. Bouwtekeningen of ontwerpschetsen van professionele architecten zijn meestal origineel, dus auteursrechtelijk beschermd, waarbij het geen verschil maakt of het ontwerp daadwerkelijk is uitgevoerd of niet. Men kan echter wel twijfelen aan de originaliteit van een bouwtekening van een aannemer van de zoveelste, in serie gebouwde dakkapel. Architecten zijn zich in het algemeen erg bewust van hun auteursrecht. Voor de archieven van bekende architecten wordt soms veel geld betaald. Ook procederen architecten regelmatig tegen verbouwingen of plagiaat van hun ontwerpen. Het online zetten van bouwtekeningen door archieven zou anderen gelegenheid tot plagiaat kunnen geven. Overigens kent de Auteurswet wel een beperking die het (online) afbeelden van auteursrechtelijk beschermde bouwwerken in de openbare ruimte, waaronder dus originele gebouwen, vrijlaat. Maar voor het online zetten van originele bouwtekeningen is dus wel steeds vooraf toestemming vereist van de architect of, als hij in dienst is, van zijn architectenbureau. Het auteursrecht op een bouwtekening duurt tot 70 jaar na de dood van de architect of als het aan diens werkgever toekomt, tot 70 jaar na het ontstaan van de tekening.
Als inbreuk op het auteursrecht op een werk van letterkunde, wetenschap of kunst wordt niet beschouwd de verveelvoudiging welke beperkt blijft tot enkele exemplaren en welke uitsluitend dient tot eigen oefening, studie of gebruik van de natuurlijke persoon die zonder direct of indirect commercieel oogmerk de verveelvoudiging vervaardigt of tot het verveelvoudigen uitsluitend ten behoeve van zichzelf opdracht geeft.
Tot zover Nederland.
In België zit dat blijkbaar nog iets genuanceerder, zo bleek uit het bericht op het Archiefforum van Marie Juliette van het FelixArchief:
Vanaf vandaag 1 maart heeft het FelixArchief zijn voorwaarden voor het bekomen van een reproduktie van een plan jonger dan 75 jaar (meestal uit een bouwdossier) gewijzigd. Eigenaars moeten een bewijs van eigendom leveren en een verklaring op eer tekenen. Niet-eigenaars hebben vooraf een toelating nodig van de oorspronkelijke architect.Deze wijziging is er gekomen in overleg met de juridische dienst van de stad Antwerpen. De dienst stedenbouwkundige vergunningen volgt dezelfde regeling. Op die manier hopen we de Belgische auteurswet beter na te leven.
In die Verklaring op eer (pdf) verklaart de eigenaar van het pand expliciet dat "de bekomen kopie van het bouwplan enkel zal aangewend worden voor privégebruik."In een nadere toelichting schreef Marie Juliette dat het vooral gaat om hoogwaardige reproducties. De bouwtekeningen zijn wel nog voor iedereen in te zien en je mag er ook met je telefoon of zelfs digitale camera een foto van maken. Verder bleek dat deze strenge interpretatie van de Belgische Auteurswet een gevolg was van aanhoudende klachten van architecten. Hoe zit dat in Nederland?
Hebben Nederlandse gemeenten en archiefdiensten ook al last van klagende architecten?
En welke oplossing zouden we daarvoor moeten kiezen?
Plaatje:
Afbeelding van het ontwerp voor de nieuwe brandweerkazerne (Meerndijk 17A) te De Meern (gemeente Vleuten-De Meern). De nieuwe brandweerkazerne is een ontwerp van architect ir. W. van Campen. De gemeente Vleuten-De Meern is per 1 jan. 2001 bij de gemeente Utrecht gevoegd. Het Utrechts Archief, catalogusnummer 90540
Verken
#daaromarchiveren: Prins Bernhard maakte in 1948 een einde aan bouwverbod Circuit Zandvoort
Toen in 1947 en 1948 circuit Zandvoort werd gebouwd, was daar haast bij. "In deze haast werden niet...
LongPen
Misschien niet echt Archief 2.0, maar... Op de website van de Long Now Foundation (een zeer interessan...
Reacties
Naast mijn verplichte vakken Archiefwetenschap volg ik op dit moment ook Juridische aspecten van culture informatie, waar auteursrecht een groot onderdeel van uit maakt.
Dus met het schoolboek op schoot, van Lingen Auteursrecht in hoofdlijnen (Amsterdam 2007), denk ik dat de Nederlandse situatie die jij schetst klopt.
Archieven mogen openbaarmaken, maar alleen binnen huis. Er mogen wel digitale kopiën gemaakt worden, zolang deze alleen op een besloten netwerk worden getoond. p.145
Architecten kunnen denk ik geen bezwaar maken op een kopie van een bouwtekening voor eigen gebruik. Ze hebben trouwens ook auteursrecht op het gebouw. Dus bij elke verbouwing moet je wel toestemming aan de architect vragen. Maar dat ter zijde.
Zouden architecten toch in hun recht staan mbt de kopiën gemaakt in de studiezaal, dan is een collectieve beheersorganisatie zoals Buma een oplossing.
Nog altijd actueel vraagstuk die het online zetten van deze belangrijke informatiebron tot nu toe behoorlijk in de weg zit. Vanuit het bevorderen van gemeentelijke dienstverlening (of dat nu door een archiefdienst of een gemeentelijke organisatie gebeurd) wil je dat degenen die een kopie van een bouwtekening of andere info uit het vergunningsdossier nodig hebben, zichzelf van huis uit 24/7 kunnen helpen.
Tot nu toe zijn er maar enkele gemeenten die deze series online hebben, maar ik weet van vele digitaliseringsprogramma's. Helaas blijven de bronnen vanwege de auteurswet, maar vooral ook vanwege de beperkingen vanuit de privacy wetgeving, tot nu toe met name binnen huis beschikbaar.
Een oplossing heb ik niet kant en klaar, want die bestaat uit een scala van voorbereidingen om online zetten mogelijk te maken, maar ik ervaar het als jammer en ook een inefficiente inzet van publiek geld dat de bronnen enkel binnen huis of (met name bij het 'klein' aanbieden van tekeningen) beperkt online beschikbaar zijn. De investering wordt meer de moeite waard bij het online (afdrukbaar, 1:1) aanbieden en het daarmee kunnen stoppen met leveren van een papieren kopie van een tekening door overheidsinstellingen.
Nog even on-topic ;-) Van klagende architecten heb ik nog niet gehoord, maar gezien het ontbreken van de bronnen online is dat ook niet zo gek. Ik zal het eens navragen bij de collega's van Vergunningen met contacten met architecten.
@Frieke en Caroline
Dank je voor jullie reacties.
Zoals je in ieder geval al aan het plaatje boven deze blog kunt zien, maakt Het Utrechts Archief zich blijkbaar niet zo druk om de auteursrechten van ir. W. van Campen.
Maar, wat de Antwerpse zaak in mijn ogen zo bijzonder maakt, is dat het dus niet om publicatie op internet gaat, maar om het maken van (analoge) reproducties voor individuele aanvragers.
In Nederland kan iedereen naar het gemeentehuis gaan en een afschrift vragen van de bouwtekening van bijvoorbeeld het huis van zijn buren. Je krijgt gewoon een print op ware grootte. In Antwerpen is men hier van af gestapt. Als je een afschrift van een tekening wil, moet je of eigenaar van het pand zijn, of een goedkeuring van de architect hebben.
En dat heb ik hier echt nog nooit iemand horen suggereren...
Ik vraag me af hoe heet die soep gegeten zal worden. Als er inderdaad architecten bezwaar maken, dan haal je díe specifieke tekeningen toch weer offline? Ik denk dat de beroepsgroep ook heel veel profijt heeft van een betere beschikbaarheid van tekeningen van de huidige / oude situatie van gebouwen. Een opt-out constructie?
@anje Is dat niet een heel cynische manier van werken voor een overheidsorgaan?
Ik bedoel: er is een democratisch tot stand gekomen wet, waarin staat dat de rechten van auteurs gerespecteerd moeten worden. Daarna vinden onderdelen van die overheid dit eigenlijk erg onhandig / onvoordelig / inefficient is en daarom besluiten ze de wet maar gewoon te overtreden. En als je dan als auteur vind dat die overheid je tekort doet, dan moet je dat maar even melden...
Nog los van het feit dat het kwaad dan al geschied is (in het geval van publicatie op internet zijn de tekeningen al verspreid en dus niet meer 'terug te halen'), vind ik dat alle onderdelen van de overheid zich altijd aan de wet moeten houden. Als ze vinden dat dit onmogelijk is, moeten ze er naar streven de wet te veranderen, niet het recht in eigen handen nemen.
(Misschien een vergelijking die niet helemaal op gaat, maar stel dat de gemeente geld nodig heeft en gewoonweg €100 van iedere inwoner int. Inwoners die het hier niet mee eens zijn, kunnen zich melden en krijgen de €100 weer terug. Dat zou toch ook niemand accepteren?)
Maar misschien ben ik wel erg braaf / naïef / idealistisch...
@ Ingmar: je zet me aan het denken.... Maar toch... op de één of andere manier "voelt" het niet goed dat we deze zeer veel geraadpleegde bronnen níet via internet beschikbaar kunnen stellen, wegens een tot nu toe nog alleen hypothetische kwestie (er hebben volgens mij nog geen architecten bezwaar gemaakt tegen de toch al aardige aanwezigheid van bouwtekeningen op het web). Bovendien: wat is het verschil tussen downloaden via internet of een kopie krijgen bij het gemeentehuis? Wel is het voor veel burgers veel gedoe dat ze voor een kopie van een tekening op bepaalde tijden naar het gemeentehuis moeten.
Je zou in plaats van een opt-out constructie een opt-in constructie kunnen bedenken. Maar dit is een grote administratieve belasting: toevoegen van architect bij metadata, toestemmingen regelen, deze data weer bijhouden..etc. En dat weer allemaal van gemeenschapsgeld.
@anje Ik snap je argumenten wel, maar blijf bij mijn principiële punt: als de gemeenschap het te duur vindt, moet ze de wet aanpassen en niet de wet overtreden...
Cees Cees
k stem voor Ingmar, juist overheden moeten zich aan de wet houden. Volledig online neer zetten van bouwtekeningen is ook niet noodzakelijk. Een redelijke omschrijving en een verkleinde pdf of jpg volstaat om de gebruiker/bezoeker een keus te laten maken uit het aanbod. Vervolgens wordt een volledige kopie geleverd met een toelichting op de auteurswet. In het argument om alles op internet aan te bieden zit ook wat vreemds. Utrecht en Amsterdam hebben juist besloten om genealogische bronnen niet of slechts in een zeer kleine vorm aan te bieden. Argument met het zo binnengehaalde geld kan meer worden gedigitaliseerd. Goed argument maar waarom dan ook niet bij bouwvergunningen en met respect voor de rechten van een andere partij?
k stem voor Ingmar, juist overheden moeten zich aan de wet houden. Volledig online neer zetten van bouwtekeningen is ook niet noodzakelijk. Een redelijke omschrijving en een verkleinde pdf of jpg volstaat om de gebruiker/bezoeker een keus te laten maken uit het aanbod. Vervolgens wordt een volledige kopie geleverd met een toelichting op de auteurswet. In het argument om alles op internet aan te bieden zit ook wat vreemds. Utrecht en Amsterdam hebben juist besloten om genealogische bronnen niet of slechts in een zeer kleine vorm aan te bieden. Argument met het zo binnengehaalde geld kan meer worden gedigitaliseerd. Goed argument maar waarom dan ook niet bij bouwvergunningen en met respect voor de rechten van een andere partij?
Hoi allen,
leuke discussie, ik ben architect en zou het prettig vinden dat alles online staat. ik ga nog een stap verder! aan een PDF en JPG heb je niet zo veel (die moet je alsnog overtekenen), je zou de digitale vectorbestanden of in de toekomst IFC bestanden moeten kunnen downloaden. hier heeft elke architect belang bij. Dit scheelt hoopjes teken werk!
ik wil zo'n database / archief graag opzetten maar kom er na research achter dat de wetgeving hierin alles een beetje bemoeilijkt.
hoe zou het gaan als de architecten/tekenburo's benaderd zouden worden om deel te nemen aan een soort archief?
ik ben hier wel voor! wie doet er mee?
groet Tom
Wat een leuke reactie van Tom,
liggen juist bij kranten, foto's en boeken, de makers ervan dwars. Nu komt een van de "makers van bouwtekeningen" met het voorstel om dit juist wel te doen en er nog bij te helpen ook. (Is Tom een judas onder de architecten?). Als de branche organisatie van de architecten hiermee zou instemmen dan scheelt dit Auteursrechtelijke problemen.
Tom roept al weer een ander probleem op namelijk dat hij de Vector of IFC bestanden wil hebben. Ik denk dat dit de bestanden zijn waarmee tekenaars nu werken. Bij de bouwtekeningen waar archieven overspreken zijn deze bestanden (nog) niet beschikbaar. Ik weet niet of bij het scannen van een papieren tekening hiervan een Vector of IFC bestand kan worden gemaakt.
Maar daar schiet ik al weer in de fout van een technisch detail.
Een samenwerking met de architecten branche zou zeker vruchtbaar kunnen zijn. Ook bij het digitaal maken van de papieren bouwtekeningen. Want die moeten allemaal gescand worden met grote A0 scanners.
Tom zeker de moeite waard om hierover te praten mits er uitzicht is op een regeling.
Vraag eens aan een collega of hij er geen bezwaar tegen heeft dat iemand een kopie maakt van "die mooi villa die hij ontworpen heeft" Want hij heeft een die er ook zo een wil laten maken.
Groet Cees
Hoi Cees,
Bedankt voor je positieve reactie, daar houd ik van!
inderdaad ben ik denk ik een 'Judas'. Ik denk dat in de architectuur een vershuiving plaatsvind, minder conservatief en waarom zouden we het in deze tijd onszelf niet makkelijker maken. De techniek is er wel klaar voor!
wat wel belangrijk is, en daar gaat de discussie denk ik om, dat gebouwen niet zomaar nagebouwd worden.
het uiteindelijke product, moet auteursrechtelijk beschermd zijn.
ik kan me ook voorstellen dat buro's het werk niet openbaar willen maken omdat ze hier 'uren' in hebben zitten.
een ander zou dan tekeningen kunnen gebruiken. Ja dat klopt maar dat kan nu toch ook, alleen moet je naar de gemeente, tekeningen kopieren en natekenen.
Interessante discussie, ik kom graag eens in contact! en ik zal eens navragen bij colega's wat zij er van vinden.
makelaars zouden trouwens ook blij zijn!
groeten Tom
@Mathijs Dank je voor deze antwoorden.
Ik hoop dat er op korte termijn een voor overheden en architecten werkbare afspraak komt. Kun je ons op de hoogte houden van de ontwikkelingen?
Ik ken een 'gevestigd' architectenbureau dat over het algemeen geen moeite heeft met publicatie en hergebruik. Al was het maar omdat je, als je veel gekopieerd wordt, dan een 'school' of 'stijl' bent.
Daarnaast schijnt het zo te zijn dat projectontwikkelaars dat toch al schaamteloos doen voor hun nieuwe Vinex-project, dus dan kan het beter helemaal vrijelijk gebeuren. Zo was althans de redenatie van dit bureau.
Even over de Belgische situatie: heeft België geen inspraakprocedure ten aanzien van bouwvergunningen? En hoe wordt dat dan opgelost? De insprekers zijn over het algemeen niet de eigenaren. Ik heb dezelfde vragen ten aanzien van een mogelijke Belgische WOB.