Waarom iets goeds veranderen?

Geïnspireerd door de najaarsbijeenkomst van het Platform Particuliere Archieven

"Waarom iets goeds veranderen?"

Met deze vraag veroordeelde mijn zoon het in november 2012 nieuw ingevoerde digitale systeem waarin middelbare scholen leerlingenprestaties vastleggen. Deze digitale gegevens zijn ook toegankelijk voor de leerlingen en hun ouders. De toegevoegde waarde van de aanpassing is dat er meer resultaten (leerjaren) overzichtelijk kunnen worden bijgehouden en geraadpleegd. Voor de gebruikers is een dergelijke verandering eerst weer wennen en niet altijd handig en daardoor soms ook frustrerend.

Net thuisgekomen van de najaarsbijeenkomst van het Platform Particuliere Archieven (PPA) plaatste ik zijn ‘waarom iets goeds veranderen’ even in een geheel ander perspectief. Het thema van de bijeenkomst was: ‘Een herwaardering van Gewaardeerd Verleden'. Ingeleid door de vakspecialisten Charles Jeurgens, Jaap Kloosterman, Max Beekhuis en Caroline de Hart hebben we met ongeveer 50 vakgenoten besproken wat er na de publicatie van het visierapport Gewaardeerd Verleden. Bouwstenen voor een nieuw waarderingsmethodiek voor archieven (2007) is gebeurd. In het rapport werd gepleit voor een integrale selectie van archieven: overheidsarchieven moesten geselecteerd worden in nauwe samenhang met de acquisitie van particuliere archieven.

Al snel werd duidelijk dat er in de 5 jaar na de publicatie van het rapport nog weinig concreets tot stand is gekomen. Max Beekhuis gaf een stellige conclusie: “de selectie en waardering van de papieren archieven gaat al 100 jaar prima en dat zal zo blijven”. Daar is geen visie meer voor nodig. Met de middelen die beschikbaar zijn moeten we ons concentreren op de selectie en het behoud van de digitale archiefvorming.

Als archivaris van een politieke partij kan ik mij goed vinden in deze conclusie. Net als veel verenigingen op het gebied van cultuur en sport is ook een politieke partij vaak een vereniging en daardoor een particulier archief. Hierdoor is er geen bewaarplicht conform de archiefwet. Dat is tevens een reden voor het bestaan van PPA: als er geen bewaarplicht is, is de kans op verlies aanwezig. Voor een compleet beeld van de samenleving zijn deze particuliere organisaties juist een goede aanvulling en is behoud gewenst. In sportarchieven is bijvoorbeeld te vinden welke sporten in welke periode onder welke bevolkingsgroepen het meest populair zijn geweest. Hierdoor kan er ook een verband worden gelegd met gezondheid en bepaalde ziekten. In het archief van een politieke partij kan worden bestudeerd hoe een politieke stroming zich heeft ontwikkeld in relatie tot maatschappelijke thema’s. De totstandkoming van een verkiezingsprogramma of kandidaatstellingsprocedure valt niet onder de archiefwet, maar draagt in nauwe samenhang met de overheidsarchieven zeker bij aan een volledig beeld van de samenleving.

Tijdens onze discussie is ook gesproken over de ‘opheffing’ van een aantal cultureel erfgoed instellingen zoals de Stichting Theater Instituut Nederland. De collectie blijft behouden maar wordt niet meer aangevuld. Voor de direct betrokkenen is dit vaak een grote teleurstelling. Maar hoe erg is het ‘afronden van een collectie’? Ook dat is een cultuurhistorische beslissing.

In een geheel ander verband was ik een paar dagen eerder bij een lezing van een conservator van het Allard Pierson Museum. In het archeologie museum is de betekenis van oude beschavingen voor de hedendaagse Europese cultuur te zien. Geheel ‘out of the box’ leg ik een verband met de daar getoonde objecten die worden bestudeerd. Een collectie kan ooit weer interessant zijn juist door haar beperking. En dan zullen er weer middelen beschikbaar zijn om daaraan aandacht te besteden.

Maar waarom iets goeds veranderen? Die vraag heb ik nog niet beantwoordt. De gegevens zijn hetzelfde gebleven en in principe ook het systeem van ‘archiefvorming’. Door technologische ontwikkelingen kunnen we gemakkelijk gegevens vastleggen in een digitale omgeving. Hierdoor zijn er ook andere en vaak meer mogelijkheden met de vastgelegde gegevens. En om deze gegevens in de juiste context goed te kunnen beoordelen, naar te kunnen zoeken en vinden is verandering van archiefvorming en –behoud nodig. Ook omdat de gegevens gemakkelijker voor nieuwe gegevens kunnen worden gebruikt.

Om over 100 jaar iets van de huidige samenleving te begrijpen is het een uitdaging om onze digitale archiefvorming te selecteren en onderhouden!

Sylvia Bakker, 2012