De dubbele rol van IT in duurzaamheid

Dit is blog 1 in de blogreeks over Green IT.

Duurzaamheid in het kader van maatschappelijk verantwoord ondernemen (mvo) staat bij veel organisaties in Nederland hoog op de agenda. Veel inspanningen richten zich op energiebesparing en de klimaattransitie. We stappen over op elektrische auto’s, de fiets of het OV, gebruiken groene stroom, serveren uitsluitend vegetarische lunches, recyclen ons afval enzovoort. Maar wist je dat ook IT een aanzienlijke bijdrage levert aan milieuschade door het intensieve gebruik van energie en niet-hernieuwbare grondstoffen?

Hoe Green IT te definiëren

Overal ter wereld werken onderzoekers, IT’ers, leveranciers en gebruikers samen en delen ze kennis om de milieuschade van de IT-sector te verminderen én om de positieve bijdrage die digitalisering kan leveren te vergroten. Deze beweging noemen we Green IT oftewel groene IT. Volgens Wikipedia (1) kunnen we hierbij denken aan het op een slimme manier ontwerpen, produceren, gebruiken en afvoeren van computerapparatuur, om de impact op de natuur zo klein mogelijk te houden.

Hoewel deze definitie de nadruk legt op de apparaten, is het net zo belangrijk om te kijken naar de programma's die erop draaien en hoe mensen deze technologie gebruiken, zowel op het werk als thuis. Overigens spreken klimaatactivisten liever van Greener IT, omdat IT nu eenmaal altijd samengaat met grondstofverbruik en uitstoot en daarmee nooit volledig groen kan zijn of worden.

ICT-levenscyclus

Een manier om na te gaan hoe ICT het milieu beïnvloedt, is door te kijken naar de ICT-levenscyclus. Dat wil zeggen: alle stappen vanaf het ontwerp en de productie tot hoe ICT wordt ingezet en wat ermee gebeurt als het niet meer wordt gebruikt. Wetenschapster Saida Helali heeft dit in het onderstaande schema weergegeven.

Figuur 1 – Levenscyclus van ICT-apparatuur (2)

Wanneer je de levenscyclus toepast op milieuschade, kun je dit samenvatten in vier belangrijke punten:

1. Het milieu wordt vervuild door de productie van apparatuur;

2. Er worden niet-hernieuwbare bronnen gebruikt, zoals grondstoffen voor ICT-apparatuur;

3. Er wordt veel energie verbruikt, zowel tijdens de productie van apparatuur als bij het gebruik ervan;

4. Wanneer de apparaten worden weggegooid, veroorzaken ze ook vervuiling. Dit noemen we elektronisch afval of e-waste.

Onderzoek van de Universiteit van Lancaster toont aan dat de productie en het gebruik van IT momenteel verantwoordelijk is voor 2,1 tot 3,9 procent van de wereldwijde broeikasgasemissies (waaronder CO2- uitstoot). De onderzoekers schatten dat dit percentage in 2040 tussen de 6 en 14 procent zal liggen (3). Het is duidelijk dat we te maken hebben met een groeiend probleem.

Twee gezichten

Tot dusver lag in deze blog de focus op de negatieve impact van IT op het milieu, maar het is belangrijk op te merken dat digitalisering ook een positieve bijdrage kan leveren aan milieuvraagstukken. De bovengenoemde wetemschapster Saida Helali onderscheidt daarom twee soorten Green IT (4):

● Green IT 1.0, ook wel bekend als 'Green for IT', gaat over de verantwoordelijkheid van de ICT-industrie om milieuvriendelijker te worden. Hierbij proberen bedrijven de milieu-impact van de infrastructuur, hardware en software van computers te verminderen;

● Green IT 2.0, of 'IT for Green', richt zich op het IT-gebruik in andere sectoren, zoals landbouw en de energiesector, om de schade aan het milieu te verminderen en de daaraan verbonden kosten te verlagen.

Positieve impact van IT

Anders gezegd: Green IT heeft twee gezichten. Kijken we naar de productie van hardware, zoals netwerkapparatuur, en de energie die nodig is voor het opslaan en raadplegen van gegevens, dan veroorzaakt de ICT-sector zelfs evenveel CO2-uitstoot als de commerciële luchtvaart. Maar aan de andere kant zien we dat ICT ook een positieve rol speelt in een beter begrip van het klimaatprobleem en helpt bij het vinden van oplossingen. Dankzij ICT kunnen we bijvoorbeeld vanuit huis werken, waardoor we niet meer dagelijks hoeven te reizen. Dit betekent minder transport en dus minder CO2-uitstoot.

Nog een voorbeeld: door slimme meters te gebruiken kunnen we veel gerichtere stappen zetten. Met slimme thermostaten kunnen we de temperatuur per kamer regelen, zodat je niet meer het hele kantoor hoeft te verwarmen, maar alleen de ruimtes waar mensen aan het werk zijn.

In de wereld van kunstmatige intelligentie zien we vergelijkbare ontwikkelingen. Dankzij snellere data-analyse krijgen we nu een beter begrip van welke maatregelen wel en niet werken en hoe we doelgerichter kunnen bijsturen. Zo kun je real-time energiegegevens analyseren en gebruiken voor het voorspellen van energiepieken, het optimaliseren van energiebronnen en het dynamisch aanpassen van de energievoorziening. Dit helpt organisaties om energie-efficiënt te werken en minder energie te verspillen.

Balans tussen positieve en negatieve impact

Ondanks de positieve bijdrage van ICT toont Frans onderzoek, in opdracht van de groene fractie binnen het Europees Parlement (5), aan dat de ICT-sector op dit moment meer bijdraagt aan de opwarming van de aarde dan dat het daadwerkelijk structurele oplossingen biedt. Deze bevinding komt overeen met het onderzoek 'Digitalization and energy consumption. Does ICT reduce energy demand?' (6). Hierbij werd overigens alleen gekeken naar het energieverbruik en dus niet naar de totale levenscyclus van ICT-producten, inclusief het gebruik van grondstoffen en het afdanken van elektronisch afval. In werkelijkheid is de negatieve impact dus nog groter.

Een verantwoordelijkheid van iedereen

Het goede nieuws is dat er stappen zijn die we zelf kunnen nemen om de negatieve impact van ICT op het milieu te beperken. In 2008 benadrukte de wetenschapper San Murugusan in zijn artikel ‘Harnessing Green IT: Principles and Practices’ dat we allemaal de taak hebben om de impact van ICT op het milieu te verminderen of zelfs te elimineren, om zo een groenere wereld te bevorderen. Deze oproep beperkt zich dus niet tot bedrijven in de ICT-sector, zoals de makers van software en hardware, maar geldt voor iedereen die ICT gebruikt. Murugusan noemt vier manieren waarop we actie kunnen ondernemen (7):

1. groen gebruik – verminder het energieverbruik van ICT en zorg voor een verantwoord gebruik ervan;

2. groene afvoer – repareer en hergebruik verouderde ICT-apparatuur of recycle de apparatuur;

3. groen ontwerp – ontwerp energie-efficiënte en milieuvriendelijke ICT;

4. groene productie – produceer ICT met een minimale of zelfs geen milieu-impact.

Hoogste tijd dus om dit belangrijke onderwerp op de agenda te zetten en actie te ondernemen.

Blogserie

Deze blogserie helpt erfgoedinstellingen om het onderwerp Green IT beter te leren kennen, zodat je dit belangrijke onderwerp kunt bespreken binnen je eigen organisatie. In de volgende blog gaan we in dieper in op CO2-uitstoot en de gevolgen hiervan. Vervolgens maken we de vertaalslag naar de erfgoedsector.

Deze serie is geschreven in opdracht van de gelijknamige netwerkgroep van het Netwerk Digitaal Erfgoed (NDE). Deze netwerkgroep monitort de ontwikkelingen rondom Green IT en de impact van de voortschrijdende digitalisering op het klimaat. Specifiek onderzoekt de groep de (toenemende) digitalisering binnen de erfgoedsector.

Gebruikte bronnen

(1) Green computing. Wikipedia. Voor het laatst bewerkt op 8 september 2023.(2) Figuur afkomstig van: www.iste.co.uk/helali/systems.zip.
(3) Freitag, C. et al, ‘The Climate Impact of ICT: A review of estimates, trends and regulations’, december 2020.
(4) Helali, Saida, ‘Systems and Network Infrastructure Integration: Design, Implementation, Safety and Supervision’, gepubliceerd 16 oktober 2020.
(5) Bordage, Frederique, ‘Le numérique en Europe: une approche des impacts environnementaux par l’analyse du cycle de vie: Etude mandatée par le groupe parlementaire européen des Verts/ALE’. Versie december 2021.
(6) Lange, Steffen e.a., ‘Digitalization and energy consumption. Does ICT reduce energy demand?’, In: Ecological Economics, volume 176, oktober 2020.
(7) Murugesan, San, ‘Harnessing Green IT: Principles and Practices’, In: IT Pro, januari/februari 2008.