Niet voor lurkers! Verslag van de pre-conference
Voorafgaand aan het eigenlijke programma van de KVAN-dagen organiseerde Archief 2.0 een heuse pre-conf...
Wat kunnen we doen voor de Belgische vluchtelingen?
- nov 2013
- Christian van der Ven
- ·
- Aangepast 27 jun
- 64
- 38
Volgend jaar precies 100 jaar geleden begon de Eerste Wereldoorlog. Nederland was in die oorlog dan wel neutraal, maar ook aan ons land ging die niet ongemerkt voorbij. Al was het maar omdat duizenden Belgische vluchtelingen in ons land veiligheid zochten. Niet alleen zij hebben sporen nagelaten in onze archieven, maar bijvoorbeeld ook de instanties die hen opvingen. Denk aan de administratieve neerslag van het leven en werken in alle (tijdelijke) vluchtoorden.
Verschillende archiefdiensten spelen in op deze komende gebeurtenissen door bijvoorbeeld databases aan te leggen met daarin de namen van vluchtelingen. Welke initiatieven worden er ontplooid? En op welke manieren? Misschien kunnen we onderling verbinden en verrijken.
Ben benieuwd naar al jullie plannen!
Verken
Archief 2.0 aan de praat met: Petra Robben
In aanloop naar de Archief 2.0 pre-conference richten we onze blik op de toekomst van Archief 2.0. Waa...
Nieuwe, handige functie in Ning
Er zijn weer een paar nieuwe, handige functies beschikbaar in Ning. Één daarvan is dat je nu van discu...
Reacties
Voor deze Belgische Vluchtelingen kunnen we niet zoveel meer doen, maar voor hun nakomelingen en andere geïnteresseerden wel :-)
De Zeeuwse archieven hebben ervoor gekozen de seriële bronnen betreffende de opvang van vluchtelingen te digitaliseren en de namen in een database op te nemen. Deze zal met een eigen zoekingang worden toegevoegd aan ZeeuwenGezocht. De coördinatie van het project ligt bij Fred van den Kieboom van het gemeentearchief Tholen waar een vrijwilliger in hoog tempo werkt aan het toegankelijk maken van grote hoeveelheden gegevens, het databeheer komt bij het Zeeuws Archief.
Wij hebben gekozen voor de volgende velden die worden opgenomen in de database van in Zeeland neergestreken vluchtelingen:
Voornaam
Achternaam en tussenvoegsel
Toevoeging naam
Geboortedatum
Geboorteplaats
Leeftijd
Plaats herkomst
Datum opname/registratie
Plaats opname
Datum vertrek
Plaats bestemming
Beroep
Opmerkingen
Bron
Archief
In Gouda (en regio) is er net een informele werkgroep opgericht met onder andere de historische vereniging om te kijken wat we voor gezamenlijke activiteiten kunnen organiseren. Er staat in ieder geval al een tentoonstelling gepland in november 2014 in het stadhuis van Gouda. Wat ik verder heel graag wil doen is een bevolkingsregister van het Vluchtoord Gouda toegankelijk maken. Het lijkt me interessant om te kijken welke mensen er hoe hoe lang bleven. Wanneer vertrokken ze weer en waarheen. Bij een kleine steekproef in het register bleek bijvoorbeeld dat er veel personen doortrokken naar Engeland. Maar ook waar kwamen ze vandaan uit België en zijn er nog families te vinden in de regio die zijn achtergebleven en hun eigen verhaal hebben.
En dat dan allemaal terwijl we volgende jaar een nieuw archiefbeheersysteem invoeren (inclusief een nieuwe oplossing voor de nadere toegangen), een verbouwing en een nieuw depot moeten begeleiden en twee verhuizingen uitvoeren ;-)
Hanneke, bedankt alvast voor het lijstje van jullie kaarten. Dat is heel vergelijkbaar met wat op onze kaarten staat. Nu alleen nog even verzinnen in welk systeem ik het een en ader tijdelijk kan invoeren zodat het toch straks beschikbaar is en wie ik daar voor eens ga inschakelen.
Voor de samenwerking en de verbinding zou het natuurlijk briljant zijn als alle registers van heel Nederland in een keer doorzoekbaar zouden zijn. Wellicht via Europeana? Dat is misschien ook een mooie plek om alle andere bronnen beschikbaar te kunnen stellen.
Even voor de volledigheid, de database achter ZeeuwenGezocht zit in www.Archieven.nl, (en wordt dus gevuld door MAIS-Flexis).
Het bevolkingsregister van het vluchtoord in Uden is al geïndiceerd en staat op onze website. Maar dit is gedaan zoals alle andere bevolkingsregisters, dus minder rijk dan bijvoorbeeld Hanneke aangeeft voor het Zeeuwse project.
Ik zal trouwens eens informeren of we deze specifieke index niet ook als aparte zoekingang kunnen aanbieden, samen met wat contextinformatie en zo. En ik zal eens kijken wat we verder nog hebben. Paar jaar geleden is er eens door studenten een goed onderzoek uitgevoerd, die onder andere correspondentie in kaart hebben gebracht. Daarvan heb ik het digitale bestand, waar misschien ook wel een database in zit...
Hanneke heeft in zoverre gelijk, dat er voor de vluchtelingen zelf niet veel meer valt te doen :-) Maar er is toen en later gelukkig al het nodige gedaan.
Uiteraard neemt België een centrale plaats in bij de organisatie van de herdenking: http://www.be14-18.be/nl
Ook in Nederland zijn recent stemmen opgegaan om de herdenking een meer centrale plaats te geven:
http://www.100jaarnederlandenwo1.nl/Nieuws.php
In principe is sinds dit jaar Huis Doorn aangewezen als permanent ‘herinneringscentrum', waarvan de rol nog nader moet worden ingevuld: http://www.huisdoorn.nl/
Sinds enkele jaren is er het informatieve Stichting Studiecentrum Eerste Wereldoorlog: http://www.ssew.nl/
Op het internet bestaat ook een aparte pagina over de vluchtelingen van een andere website exclusief gewijd aan WO1: http://www.wereldoorlog1418.nl/vluchtelingen/index.htm
In Nederland betreft de opvang overwegend, maar niet exclusief de provincies Zeeland, Noord-Brabant en Limburg.
Hierbij moet een onderscheid worden gemaakt tussen militairen, civiel en deserteurs. De volgende gegevens zijn ontleend aan wikipedia: http://nl.wikipedia.org/wiki/Belgische_vluchtelingen_in_Nederland_tijdens_de_Eerste_Wereldoorlog
Militairen:
Alkmaar
Amersfoort/Zeist
Harderwijk
Groningen
Oldebroek
Civiel
Vluchtoord Nunspeet
Vluchtoord Ede
Amersfoort
Bergen op Zoom
Roosendaal
Tilburg
Hontenisse
Baarle-Nassau
Amsterdam
Scheveningen
Oldebroek
Veenhuizen
Deserteurs:
Alberts’ Dorp
Elizabeth-Dorp
Nieuwdorp
Leopold’s Dorp
Heidekamp
Boschkant
Moensdorp
De geschiedenis van sommige kampen is in boekvorm al uitgezocht.
Lokale/provinciale initiatieven als in Zeeland en Gouda zijn natuurlijk mooi, maar dit vraagt inderdaad echt om een overkoepelende aanpak via bv. Europeana. Het gaat in totaal namelijk om ongeveer 1 miljoen Belgische vluchtelingen.
Partijen als De Ree/MaisFlexis (archieven.nl) of wellicht Bob Coret zijn voor het inrichten en beheren van een centrale database dan onmisbaar. Hier zou de Nederlandse archiefsector in brede zin, vanwege de interne samenwerking en gericht op Europa en migratie, heel goed mee kunnen scoren.
Aangezien de herdenking nog tot 2018 duurt, is het zeker niet te laat om een gezamenlijk initiatief te ontplooien waarvoor ik bij deze een oproep doe aan de betrokken partijen. Ik ben bereid de rol van coördinator/projectsecretaris op mij te nemen.
Het IISG heeft wel materiaal betreffende Belgische vluchtelingen. Voor de geïnteresseerden: http://www.iisg.nl/collections/refugees/belgian-nl.php
Gouda hoort bij lijstje civiele vluchtoorden. Het begon als particulier initiatief, maar kreeg in december 1914 officiële status als Vluchtoord. Meer achtergrondinfo: http://www.wereldoorlog1418.nl/vluchtelingen/burgers-vlucht/index.htm en specifiek Gouda http://www.wereldoorlog1418.nl/vluchtelingen/kamp-gouda/
Wat een goede en leuke initiatieven overal!
Regionaal Archief Tilburg en het Stadsmuseum zijn ook bezig met een project over Belgische vluchtelingen, 1914: Grenzeloos Tilburg. Samen met vrijwilligers doen we onderzoek naar de opvang en het verblijf van 10.00 - 15.00 Belgische vluchtelingen en militairen in Tilburg. Momenteel worden de verschillende soorten kaarten (bevolkingsregister) gedigitaliseerd en daarna in de database geplaatst.
Wij hebben gekozen voor de volgende velden:
Voornaam
tussenvoegsel
geslachtsnaam
geslacht
datum geboorte
plaats geboorte
nationaliteit
plaats van herkomst
datum van aankomst Tilburg
datum vertrek uit Tilburg
plaats bestemming
diversen
In de registers over de Belgische vluchtelingen zitten niet allen Belgen, maar ook Fransen, Duitsers, Russen etc. Geregeld komen we 'Duitsche' kinderen tegen in de registers en ook Duitse of Russische deserteurs. Vandaar dat we een kopje 'nationaliteit' hebben opgenomen. Onder 'diversen' moet bijvoorbeeld komen te staan of iemand omschreven staat als deserteur of als geïnterneerd etc. Erg interessant allemaal!
Verder is het de bedoeling dat we een boek publiceren met als centraal thema de Belgische vluchtelingen in Tilburg. De resultaten van het onderzoek worden ook gebruikt voor een expositie in de bibliotheek en voor een symposium.
@Hanneke: Ik kan me nog iets herinneren van een project dat jij nog in jouw oude functie op de Veluwe via Netvibes had uitgevoerd en waarvoor o.a. archiefstukken van het BHIC een tijdje in bruikleen waren genomen en gescand? Of zit ik er nu naast?
@Allen: Mooie initiatieven allemaal! De minste vorm van samenwerking die is te bereiken, is toch wel een gezamenlijke pagina ergens vanaf waar gelinkt wordt naar alle relevante projecten en databases. Misschien iets voor Ons DNA, maar Otto geeft ook een aantal centrale pagina's die daar wellicht voor in zijn.
En mocht het tot méér samenwerking komen, die ook een stuk verder gaat, dan zal ik zien wat we als BHIC kunnen bijdragen.
Het project op de Veluwe, daar kon ik natuurlijk ook gewoon zelf even naar zoeken... Het bleek een project van 5 jaar geleden te zijn, wat - grappig genoeg - een deel van het bestaan dankt aan de eerste studiedag van Archief 2.0. In deze blogpost van Hanneke meer informatie over de achtergronden en uitvoering.
De bijbehorende Netvibes-pagina Onderdak in Nunspeet staat nog online, maar helaas 'werken' de tabs met scans van archiefstukken niet meer. Die zullen vast nog ergens staan, maar ik heb niet verder meer gezocht. Past wel goed binnen dit thema natuurlijk.
Dit, bij uitstek grensoverschreidende onderwerp (zowel binnen Nederland als daarbuiten), ontleent zich nou juist voor een gedegen vorm van samenwerking en gezamenlijke presentatie, en niet elke archiefdienst apart. Samen sta je sterk is de les die inmiddels ook aan de musea is opgedrongen: zij krijgen hoofdzakelijk alleen nog geld door samenwerkingsverbanden aan te gaan en het maken van centrale presentaties.
Archiefdiensten zouden er daarom goed aan doen om juist dit soort initiatieven, met een grote uitstraling naar buiten toe, te bundelen om de slagkracht van hun (inter)nationale culturele sector te tonen. De Eerste Wereldoorlog laat tenslotte de lokale impact van gebeurtenissen op wereldschaal zien.
Een gezamenlijke (web)pagina met wat links zou een slap aftreksel zijn van wat mogelijk is bijvoorbeeld dmv een centrale database via archieven.nl, onder de noemer VluchtelingenWO1 gezocht. Daar schiet ook de onderzoeker veel meer mee op. Gaat de klant straks de database Vluchtelingen Gouda of Tilburg vinden op het wereldwijde internet? Dan zal ie bijvoorbeeld toch eerst moeten weten dat zijn voorouder daar terecht is gekomen.
Het gaat hier notabene ook nog eens hoofdzakelijk om dezelfde set aan persoonsgegevens: de aanlevering waarvan dus weinig problematisch kan zijn.
Voor alle duidelijkheid: ook ik juich iedere manier en vorm van samenwerken die verder gaat dan een gezamenlijke pagina van harte toe. (En ik juich ook ieder ander project, los van enige samenwerking, toe!)
Mocht iemand het initiatief nemen tot een samenwerkingsproject als een gezamenlijke portal of zoeksysteem, dan zal het BHIC ongetwijfeld minstens de index op het bevolkingsregister van het vluchtoord in Uden bij kunnen dragen.
O een gezamenlijke portal gefaciliteerd dooe het CMG? http://www.vijfeeuwenmigratie.nl/cgm/over-ons
Het aantal vluchtelingen is duister. Bij het zogeheten Belgenmonument in Amersfoort staat een bordje met het aantal 165.000, waarvan 20.000 in Amersfoort. Wijlen prof Kossmann hield het op 500.000 en elders wordt al gesproken van 1 miljoen.
Een lijst van Belgische vluchtelingen kan voor kamp Nunspeet deels worden gereconstrueerd door de overlijdensakten door te lopen. Kinderen stierven daar aan de lopende band, en de akten bevatten ook de namen van de ouders en de geboorte- en woonplaats.
Zie: https://familysearch.org/pal:/MM9.3.1/DGS-004528018_01612?cc=1554394&wc=5813166
Prachtig, maar ik herhaal mijn eerdere punt. Als archiefdiensten, juist op een bijzonder geschikt onderwerp als dit waar het in essentie om de presentatie van (buitenlandse) persoonsgegevens gaat, niet in staat zijn tot samenwerking op nationaal niveau maar op regionaal niveau blijven hangen dan onderkennen zij een uitgelezen kans om als culturele sector een landelijke positie in te nemen.
In het museumwezen is samenwerking de nieuwe, opgelegde norm geworden welke tevens beloond wordt met subsidies e.d. Als het archiefwezen als erfgoedsector zelfstandig in staat zou zijn een gemeenschappelijke positie in te nemen m.b.t. de centrale presentatie van persoonsgegevens uit WO1 via een gemeenschappelijke database, dan zal dat een enorme Europese en internationale uitstraling hebben waar men nog jaren profijt van kan hebben. Bovendien zal men hiermee ook een enorme goodwill kweken richting de nationale beleidsmakers die alleen maar naar redenen kijken om te korten op budgetten.
Die centrale presentatie hoeft bovendien niet te beletten dat lokale archiefdiensten daarnaast ook hun eigen regionale plannen trekken (tentoonstellingen, boeken, educatie etc) om de lokale impact van eea te tonen.
Ik heb een proefje gedaan met transcriptie vanaf de films van de Mormonen, overlijdens Nunspeet 1915. Met Excel gaat dat redelijk eenvoudig. De eerste 10 dagen van het jaar leveren al 32 overleden Belgische kinderen en hun ouders op. Dus 32 maal 3 = bijna 100, inclusief plaats van herkomst.
Vraag is alleen: is dit een nieuwe aanpak, of betekent het gewoon dubbel werk omdat er al een lijst bestaat? Gaarne een reactie.
Mooi begin, Richard.
Mogelijk dat er daar ook een 'bevolkingsregister' van aanwezig is, zoals wij van Uden hebben. Indien niet het geval, dan lijkt me de door jou gekozen werkwijze alvast een goede manier om snel namen te verzamelen. Verder kom ik in het archief van de Regeringscommissaris Vluchtoord Hontenisse/Uden, 1914-1937 (BHIC, toegangsnr. 157) onder inv.nr. 3 de volgende beschrijving tegen: Correspondentie over overplaatsing vluchtelingen uit België van Hontenisse, naar Uden en Nunspeet, met naamlijsten, 12 maart 1915 - 26 april 1915.
Maar... kijk vooral eens bij het Gelders Archief in het archief van het Vluchtoord te Nunspeet (toegangsnr. 0104), waarin onder inv.nr. 7: Alfabetisch register, vermeldende de namen van vluchtelingen verblijf houdende in het Vluchtoord, 1914-1915. Dit lijkt mij de beste startplek! Ook andere stukken in dit archief zullen veel informatie en namen geven.
Ik ben projectmanager voor de SSEW op het gebied van Belgische vluchtelingen. Het gaat hierbij om herdenkingen, plaatsen waar de mensen tijdelijk of voor langere tijd zijn ondergebracht en het samenstellen van een uitgebreide landelijke database met gegevens over de vluchtelingen.
De SSEW (Stichting Studiecentrum Eerste Wereldoorlog) fungeert als coordinerende organisatie voor alle evenementen die plaatsvinden rond de herdenking van de Eerste Wereldoorlog. Binnenkort worden de evenementen/herdenking die nu bekend zijn op de website geplaatst en dit zal steeds worden uitgebreid.
Daarnaast wordt gestreefd naar een uitgebreide landelijke Database voor alle Belgische vluchtelingen. Bundeling is zeer noodzakelijk omdat vluchtelingen soms op meer plaatsen zijn geweest. Iedereen die hierover informatie kwijt wil of ideeen daarvoor heeft kan contact met mij opnemen.
@Ingeborg: Dank voor je reactie! Zelf ben ik alvast erg geïnteresseerd in die database en ik denk vele collega's met mij.
Als BHIC hebben we, zoals gezegd, een bestand met gegevens van Vluchtoord Uden, die mogelijk in die database opgenomen kunnen worden. Inmiddels heb ik ook geleerd dat dit bestand toch een stuk rijker is dan ik in eerste instantie dacht. Voor zover ik nu snel heb gezien, zijn álle gegevens van de bevolkingskaarten overgenomen in de database en niet slechts enkele basisgegevens.
Het lijkt mij nog vele malen effectiever als ALLE betrokken zsm met elkaar om de tafel gaan zitten, indien het SSEW inderdaad een echte landelijke database wil. Met uitwisseling van ideëen alleen via dit forum komt die centrale database er in elk geval niet. Zoals gezegd, wil ik zelf evt wel als liaison richting de archieven dienen.
@Otto: Plan een bijeenkomst en ik zal er zijn. :-) Ik bied het BHIC alvast als locatie aan en we kunnen via Archief 2.0 de bijeenkomst onder de aandacht brengen.
Op 17 februari ontmoet ik daarnaast mijn Noord-Brabantse collega's van de dienstverlening weer voor ons periodieke overleg, en dan ga ik dit onderwerp in ieder geval onder de aandacht brengen. Eens kijken wat andere Brabantse archiefdiensten doen, ook die níet actief Archief 2.0 volgen.
Familiekunde Vlaanderen vraagt hulp herdenking Eerste Wereldoorlog samenstelling overzicht bronnen etc:
http://www.familiekunde-vlaanderen.be/nieuws/familiekunde-vlaanderen-herdenkt-de-eerste-wereldoorlog
Prima idee, zo'n landelijke database. Ik schuif graag aan bij het overleg.
Christian van der Ven zei:
@Otto: Plan een bijeenkomst en ik zal er zijn. :-) Ik bied het BHIC alvast als locatie aan en we kunnen via Archief 2.0 de bijeenkomst onder de aandacht brengen.
Op 17 februari ontmoet ik daarnaast mijn Noord-Brabantse collega's van de dienstverlening weer voor ons periodieke overleg, en dan ga ik dit onderwerp in ieder geval onder de aandacht brengen. Eens kijken wat andere Brabantse archiefdiensten doen, ook die níet actief Archief 2.0 volgen.
Beste allemaal,
als archivaris werkzaam bij een Australisch archief - waar WOI uiteraard erg de aandacht krijgt op dit moment - vroeg ik me af of er toevallig ook informatie beschikbaar was over Australische geinterneerden. Uiteraard zal ik ook zelf onderzoek doen, maar als er toevallig iemand direct weet dat in zijn of haar collectie daarover iets beschikbaar is, dan hoor ik het graag, zodat ik het door kan spelen aan de andere Australische archieven.
En als ik nog iets bij kan dragen met Australische gegevens hoor ik het uiteraard graag.
Bij voorbaat hartelijk dank,
Bas de Groot
State Records of South Australia
@Bas: Een snelle zoektocht in de index op de bevolkingskaarten van Vluchtoord Uden levert weinig op. Één mannelijke vluchteling met de Australische nationaliteit, en één vrouw waarvan de man in Australië zat.
Bij het Stadsarchief Amsterdam worden als onderdeel van het Bevolkingsregister de registers van tijdelijk verblijf geindexeerd, met daarin veel Belgische vluchtelingen (plus krijgsgevangenen en enkele gestrande Chinezen).
Daarnaast zijn er in het bredere kader van 1914-18 plannen in de maak voor o.a. een tentoonstelling.
Ter informatie: zojuist ben ik gebeld door Ingeborg Kriegsman van het SSEW (zie deze eerdere reactie) en desgevraagd heb ik haar alvast ons Excel-bestand gestuurd met daarin de gegevens van de 16.154 vluchtelingen in het Udense vluchtoord. Een mooi begin van een landelijke database!
Zoals bekend (zie reakties) is er ook in Amersfoort (Archief Eemland en het 'Belgenmonument') veel te vinden over deze Belgische vluchtelingen.
Maar er waren meer vluchtelingen in die tijd in Nederland.
Russische, Franse, Engelse, Duitse vluchtelingen.
GOOGLE eens op 'Russische vluchtelingen'. Je vindt dan een artikel uit het Historisch Nieuwsblad uit 2009 (nr. 8) met een artikel over 'Russische vluchtelingen', maar ook vluchtelingen uit andere landen (zie onder 'Wildplassen'; Cort v.d. Linden: Troonrede).
[Misschien waren er ook wel Russische vluchtelingen uit Sotsji ???] ;-)
Landelijke database is helemaal OK. Vind het prima als dat wordt georganiseerd, maar wij gaan in Zeeland in ieder geval door met alle lijstgegevens uit Zeeland van vluchtelingen in een database zetten.Wordt op dit moment hard aan gewerkt.
Van vluchtoord Hontenisse moet in het BHIC nog wel het een en ander zijn. Daar zullen we nog om komen Christian!
Verder heb ik in ons archief nog 18 edities van de 'Liste des Belges internés dans les Pays Bas' met tienduizenden namen van geïnterneerden. Voor ons project niet direct van belang, maar wellicht wel voor een landelijk project?
@ Fred van den Kieboom: Als die 18 lijsten gedrukt zijn, is het misschien een idee om ze via OCR in te lezen?
Ik kan ze scannen en wil ze beschikbaar stellen aan welke instelling dan ook. Publicatie na OCR'en lijkt me voor een instelling die een krantenbank op de website heeft. Dus wie wil?
@Fred: Aan die landelijke database wordt inmiddels ook hard gewerkt en wel bij het SSEW (Stichting Studiecentrum Eerste Wereldoorlog). Het BHIC heeft al gegevens aangeleverd (te vergelijken met jullie Zeeuwse gegevens). Dat kunnen jullie ook doen, naast beschikbaarstellen via een eigen database - zelf kon ik al onze data eenvoudig als Excel-bestand doormailen. Als je wilt, geef ik je een contactadres. (En misschien dat zij ook interesse hebben in die 18 lijsten?)
Wat Hontenisse betreft wacht ik dan rustig jullie bericht/vraag af, Fred. Daar hebben we hier in Den Bosch inderdaad materiaal van liggen.
Aanvulling: gisteren las ik dat ook de Tilburgse collega's zijn gestart met inkloppen. Die zijn doorgaans wel voor samenwerking en 'open data' te porren, dus ik heb goede hoop...
Op een afscheidsreceptie van een collega sprak ik trouwens de gemeentearchivaris van Roosendaal nog, die naar aanleiding van dit forumdraadje ook bereid is gegevens aan te leveren. Er zijn daar al een paar registers gescand, die nu nog gaan worden ingeklopt door vrijwilligers.
Die 18 lijsten wil ik met alle plezier aanbieden. De Zeeuwse Data pas na overleg met de rechthebbende collega's natuurlijk. Dus graag het contactadres.
@Fred: Dat spreekt vanzelf, dat dit overlegd moet worden. In ieder geval zal ik je alvast een bericht sturen met het contactadres.
Boek: 'Dreigende branding' door Mia Bruyn-Ouwehand. (uitg. Callenbach). Over een Nederlands redersgezin ten tijde van de Eerste Wereldoorlog. En over Belgische vluchtelingen (in een Nederlandse badplaats bijv.; zie pag. 1).
Boeken over interneringskampen tijdens de Eerste Wereldoorlog.
o.a.:
Nederland in den oorlogstijd : De geschiedenis van Nederland en Nederlandsch-Indië tijdens den oorlog van 1914 tot 1919 / H. Brugmans. - Amsterdam : Elsevier, 1920. - Hoofdstuk over interneringskampen voor Belgische, Engelse en Duitse militairen. Engelse militairen waren in Groningen ondergebracht.
De toelating en internering van belligerente troepen, oorlogsschepen en vliegtuigen : Een aspect van de Nederlandse neutraliteitspolitiek in de Eerste Wereldoorlog / Henk Nagelhout. - Amersfoort, [s.n.], 1989. - Scriptie.
Oorlogsgasten : Vluchtelingen en krijgsgevangenen in Nederland tijdens de Eerste Wereldoorlog / Evelijn de Roodt. - Zaltbommel : Europese Bibliotheek, 2000.
Den Haag was ooit de hoofdzetel van de organisatie: 'Werk der Vlaamsche Oorlogsmeters', opgericht door Emiel Hullebroeck en zijn vrouw Anna De Vos. (m.b.t. Belgische soldaten tijdens de Eerste Wereldoorlog).
('Oorlogsmeters' waren vrouwen uit Nederland, Engeland, Zwitserland en Frankrijk, die correspondeerden met Belgische soldaten aan het front, tijdens de Eerste Wereldoorlog. Voornaamste doel: herstellen van communicatie en het contact met familie in bezet België).
(bron: verzoek om inlichtingen door studente M.M. (uit Ieper) van KU Leuven, 26 aug. 2001; in: archief van Archief Eemland (bnr. 0064); inv.nr. 120).
Archief Eemland bezit, behalve diverse publicaties:
- een bevolkingsregister van Belgische vluchtelingen;
- het archief van het Comité voor Belgische vluchtelingen en uitgewekenen (1914-1919);
- 'De Kampbode' (krant, verscheen in het interneringskamp nabij Amersfoort; incomplete serie);
- stukken betreffende geïnterneerde militairen tijdens WO1: Secretariearchief Amersfoort, o.a. inv.nr. 3580;
- foto's m.b.t. Belgische vluchtelingen.
Doctoraalscriptie:
Belgische geïnterneerden in Nederland gedurende de Eerste Wereldoorlog : onderzoek naar de levensomstandigheden, de socio-culturele uitingen en de politieke stromingen in de kampen / G. Laporte. - Gent : [s.n.], 1981. - 271 p. - Proefschrift graad licentiaat in de geschiedenis, Rijksuniversiteit Gent (B.).
o.a.:
- vlucht van het Belgische leger en bevolking naar Nederland;
- verschillende kampdepots en de verzorging in de kampen;
- werkverschaffing en onderwijsvoorzieningen;
- ontspanning;
- repatriëring en afwikkeling internering.
***
De licentiaatsscriptie geschiedenis van Mieke Meul, De oorlogsmeters van de Belgische soldaten tijdens de Eerste Wereldoorlog (1914 – 1918) (KU Leuven, 2001) is online te lezen op e-thesis, http://www.ethesis.net/oorlogsmeters/oorlogsmeters_inhoud.htm.
Een snelle blik op www.scriptiebank.be leverde me geen verdere scripties uit België op. S.J. Verbeek schreef de master thesis Vluchtoord Gouda. De visie van de overheid en de burgers op de Belgische vluchtelingen tijdens de Eerste Wereldoorlog in Gouda (UU, 2010; nog niet digitaal, wel aangekondigd op http://dspace.library.uu.nl:8080/handle/1874/179876). Deze scriptie heb ik gevonden via http://scripties.ub.rug.nl, waar wel de scriptie van S.N van Noort genoemd wordt, maar die gaat over Russische vluchtelingen: Hunne leefwijze, hun levensopvattingen, hun mentaliteit, hun ontwikkeling is een gansch andere dan de onze: Russische vluchtelingen in Rotterdam tijdens de Eerste Wereldoorlog (1914-1918) en de Nederlandse idealen voor een fatsoenlijke samenleving (UU, 2010), te downloaden via het Igiturarchief van de UU,
@Otto Mooi dat je al die bronnen boven water hebt gekregen en deelt met anderen!
Inderdaad bedoelde ik Mieke Meul (oorlogsmeter).
Ook bedankt voor je vorige bronnen (internetadressen). Hierdoor kwam ik terecht bij herinneringen-vluchtelingen: Belgenkampen in Harderwijk (ik woonde ooit in een wijk waar voorheen zo'n kamp bestaan heeft).
vr. groet,
Wim v.d. Hoonaard.
TWITTER bijv.:
@SSEW1914_1918 (o.a. app met timeline WO1)
@100jaarWO1
@Guardianwitness
En nog een paar bronnen/websites (gezien op LinkedIn):
www.centenaire.org
www.bbc.co.uk/ww1 (en twitter: @bbcww1)
www.nationalarchives.gov.uk/news/905.htm (oorlogsdagboeken uit Frankrijk en Vlaanderen).
Kunnen we ons hier aub beperken tot hetgeen wij als archieven willen (gaan) doen met onze bronnen t.a.v. de vluchtelingen in 1914-1918.
Fred vd Kieboom
@Fred Ik hou ermee op. Maar misschien hebben nazaten van vluchtelingen wat aan de bronnen die genoemd zijn (en andere onderzoek(st)ers...). (ik eindig - voorlopig? - met een gedachte die mij te binnen schoot: Om de vrede te kennen/te kunnen waarderen moet men de oorlog kennen? ; met vraagteken dus).
Wim.
www.forumeerstewereldoorlog.nl
(o.a. diaries and letters; gedigitaliseerde boeken door Google).
TWITTER:
@forumEW
(dit was echt - voorlopig in ieder geval - het laatste van mijn kant).
Ik kon het toch niet laten. GOOGELEN op 'BELGISCHE VLUCHTELINGEN BOEKEN' leverde 4 titels op:
(www.literatuurplein.nl):
(en: zie de link onderaan naar CANVAS-Belgische televisie!)
1.
Misjoe Verleyenleverbaar
Augustus 1914
Manteau, ISBN 978-90-223-2819-4, 2013, prijs €19,99
Deze titel is leverbaar De term 'leverbaar' betekent dat een titel in voorraad is bij het Centraal Boekhuis, waar hij door de boekhandel kan worden besteld.
2.
Anton Reijngoudtgeen informatie over leverbaarheid
Gehalveerde mensen
Koninklijke BDU Uitgevers, ISBN 90-70150-65-4, 2004
Geen informatie over leverbaarheid Een titel waarbij geen gegevens over de leverbaarheid zijn vermeld, is niet (meer) in voorraad bij het Centraal Boekhuis en kan derhalve daar niet besteld worden door de boekhandel. Is het een recente titel (minder dan twee jaar oud) dan kan deze door de boekhandel eventueel elders worden besteld. Een recente titel is hoogstwaarschijnlijk wel te leen bij de openbare bibliotheek. Betreft het een oudere titel dan is deze vaak nog wel te leen bij de openbare bibliotheek of te koop bij een (modern) antiquariaat. In bepaalde gevallen is de titel te bestellen bij de uitgever.
3.
geen informatie over leverbaarheid
Vluchten voor de Groote Oorlog
De Bataafsche Leeuw, ISBN 90-6707-195-1, 1988
Geen informatie over leverbaarheid Een titel waarbij geen gegevens over de leverbaarheid zijn vermeld, is niet (meer) in voorraad bij het Centraal Boekhuis en kan derhalve daar niet besteld worden door de boekhandel. Is het een recente titel (minder dan twee jaar oud) dan kan deze door de boekhandel eventueel elders worden besteld. Een recente titel is hoogstwaarschijnlijk wel te leen bij de openbare bibliotheek. Betreft het een oudere titel dan is deze vaak nog wel te leen bij de openbare bibliotheek of te koop bij een (modern) antiquariaat. In bepaalde gevallen is de titel te bestellen bij de uitgever.
4.
uitverkocht
Vluchten voor de oorlog
Davidsfonds vzw, ISBN 90-5826-282-0, 2004, prijs €29,95
EN 'CANVAS' (Belgische televisie) heeft in 2013 interviews uitgezonden met mensen die de WO1 nog meegemaakt hadden. (ook iemand uit Nederland: Noord-Brabant; die hoorde de kanonschoten...).
www.canvas.be/programmas/de-allerlaatste-getuigen.
Uitverkocht Deze titel is uitverkocht en er zijn (vooralsnog) geen plannen voor een herdruk bekend.
@Wim: Ik sluit me aan bij Fred en laten we dus dit discussiedraadje beperkt houden tot berichten rond een landelijke database met Belgische vluchtelingen.
Voor het onderzoek naar de vluchtelingen zelf is het aanleggen van een bronnenlijst natuurlijk relevant, maar dit draadje is niet de beste plek voor zo'n bronnenlijst. Al is het maar omdat zo'n lijst gebaat is bij structuur, die op een forum natuurlijk niet voorhanden is.
De meest simpele tip die ik je hiervoor kan geven is: start een openbaar te bewerken Google Doc waaraan iedereen bronnen (archieven, boeken, films etc.) kan toevoegen, zodat een goed overzicht ontstaat, dat bruikbaar is voor onderzoekers.
@Christian Okee. Ik stop ermee.
Toch nog een belangrijke bron lijkt mij:
CRBR is University College in Londen dat onderzoek doet naar Belgian refugees!
In samenwerking met het Antwerp and Flanders House in de U.K.:
Op Twitter te volgen:
@Belgianrefugees
Gisteravond in het 8-uur-NOS-journaal. Over de herdenking van WO1, met een voorbeeld uit Frankrijk. Na de reportage zegt nieuwslezeres Annechien dat de Koninklijke Bibliotheek (KB) in Den Haag spullen zoekt, die mensen in Nederland misschien nog thuis hebben liggen en die te maken hebben met de Eerste Wereldoorlog. 'U wordt gevraagd om deze spullen te brengen naar de BIEB'. (brrr.... de KB is ook al 'gedegradeerd' tot 'bieb'...).
De index op de Bevolkingsregisters van tijdelijk verblijf, met daarin de Belgische vluchtelingen die in 1914 in Amsterdam neerstreken staat online: http://stadsarchief.amsterdam.nl/archieven/archiefbank/indexen/bevolkingsreg_tijdelijk_verblijf/zoek
Volgende week volgt een themawebsite over Amsterdam en de Eerste Wereldoorlog.
zie ook www.firstworldwarstudies.org
Mooi Pauline! Ondertussen hebben ook de Tilburgse collega's niet stilgezeten: Database Belgische vluchtelingen online
Ah Chris,
Je bent me net voor :) Bedankt voor het vermelden.
Daarnaast zijn we ook bezig met de laatste twee sets aan registratiesystemen die in 1914-1918 zijn aangelegd in Tilburg. Een daarvan zal in de komende weken online beschikbaar komen. De andere zal nog iets langer duren.
Belgische vrijwilligers voor project Belgische vluchtelingen
Een boel mooi initiatieven! Maar bij de term landelijke database begint het altijd weer te kriebelen bij mij en citeer ik graag uit de transcriptie van Tim Berners Lee's TED presentatie The Next Web (al weer uit 2009):
10:17 In fact if you're responsible -- if you know about some data in a government department, often you find that these people, they're very tempted to keep it -- Hans calls it database hugging. You hug your database, you don't want to let it go until you've made a beautiful website for it. Well, I'd like to suggest that rather -- yes, make a beautiful website, who am I to say don't make a beautiful website? Make a beautiful website, but first give us the unadulterated data, we want the data. We want unadulterated data. OK, we have to ask for raw data now. [...] 11:04 [...] It's important because you have no idea the number of excuses people come up with to hang onto their data and not give it to you, even though you've paid for it as a taxpayer. And it's not just America. It's all over the world. And it's not just governments, of course -- it's enterprises as well.
Ik heb al een blik mogen werpen op de data van het emigratieregister van Tilburg. De eerste vraag die ik had: kwamen de Belgen uit een bepaald gebied? Met data kun je zo'n vraag beantwoorden, bijvoorbeeld met een visualisatie als hieronder:
mvg,
Bob Coret
Het antwoord is dus nee, Bob: ze kwamen niet uit een bepaald gebied, maar verspreid over heel België (met enkele regionale concentraties, maar ook dat behoeft weer niet te verbazen) :-)
En ik heb toch liever één database dan allerlei gekoppelde databases met, nog erger, verschillende gehanteerde terminologieën als achternaam of familienaam etc., hoe schrijf ik 1-1-1896 of 01-01-1896. Valt allemaal te scripten natuurlijk, maar toch.
Kijk en daar hebben we nu standaarden voor! Bijvoorbeeld het Archive 2 All model... Otto van der Meij zei:
En ik heb toch liever één database dan allerlei gekoppelde databases met, nog erger, verschillende gehanteerde terminologieën als achternaam of familienaam etc., hoe schrijf ik 1-1-1896 of 01-01-1896. Valt allemaal te scripten natuurlijk, maar toch.
@Bob: Zoals eerder gezegd, stuur ik iedereen met liefde en plezier in ieder geval de database met gegevens van Uden op. Voor het gemak zet ik ze er hier maar bij, zodat hij direct gedownload kan worden.
@Christian: Mooi!!!
Maar... ;-) Ik mis eigenlijk in deze spreadsheet het tabblad beschrijving, waarin staat beschreven:
archiefnummer/inventarisnummer (ik denk BHIC archief nummer/toegang 157, inventaris nummer 74 ?)
naam/beschrijving van inventaris (staat ook niet op archieven.nl)
waar zijn eventueel de originele indexen en/of scans te zien (online)?
wat is een kaart (staat hier samenhangende informatie op, zoals een gezin of huishouden)?
welke versie van het XLS is dit van wanneer (versiebeheer)?
wie kan men vragen/correcties sturen?
licentie (wat mag je eigenlijk met dit bestand)?
Christian van der Ven zei:
@Bob: Zoals eerder gezegd, stuur ik iedereen met liefde en plezier in ieder geval de database met gegevens van Uden op. Voor het gemak zet ik ze er hier maar bij, zodat hij direct gedownload kan worden.
@Christian: Ik heb de beschrijvingen trouwens wel gewoon terug gevonden op archieven.nl (1e keer te snel gekeken). Ik heb de gegevens nu ingelezen op Open Archieven, zie bijv. http://www.openarch.nl/show.php?archive=bhi&identifier=bdb39bd0... Zoals je ziet presenteer ik de gegevens per kaart, niet per persoon. Helaas geen link naar de scan (alleen via WWW). Ga eens kijken wat ik nog meer met de dataset kan doen (koppelen, analyse, ...).
@Bob: Als antwoord op de vragen waarop je nog niet zelf het antwoord had gevonden:
waar zijn eventueel de originele indexen en/of scans te zien (online)? De index staat al jaren online als onderdeel van onze algemene genealogische database (bron bevolkingsregisters). Je hebt ze zelfs al wel eens geharvest, denk ik. ;-) Zoek op plaats "Uden vluchtoord" voor de 'originele' index. Overigens is het nu te downloaden Excel-bestand veel rijker gevuld dan onze online index. Scans zijn nog steeds enkel tegen betaling in te zien.
wat is een kaart (staat hier samenhangende informatie op, zoals een gezin of huishouden)? Ook 'gezinskaarten' komen inderdaad voor. Hieronder heb ik daarvan een voorbeeld meegestuurd, zodat je er een beter beeld bij krijgt.
welke versie van het XLS is dit van wanneer (versiebeheer)? Geen idee, maar dat kun jij vast sneller achterhalen dan ik... Het is hoe dan ook een alweer wat oudere versie.
wie kan men vragen/correcties sturen? Reacties en vragen mogen worden verstuurd naar reacties@bhic.nl. Op dit adres komen reacties en vragen vanuit meerdere kanten via webformulieren binnen, waarbij vanuit het formulier altijd de aktedetails worden meegezonden voor een snelle afhandeling. De gebruiker hoeft dan alleen nog naam, e-mailadres en de reactie of vraag zelf in te vullen.
licentie (wat mag je eigenlijk met dit bestand)? Wat je wilt. Laten we het er voorlopig op houden dat naamsvermelding voldoende is en dat we ons over exacte licenties nog wel een keer laten voorlichten. Voor de verantwoording is het wel prettig als we op de een of andere manier statistieken van gebruik krijgen.
Ha christian en anderen,
Wij (Amersfoort) gaan begin volgend jaar met een Velehanden project Bevolkingsregisters, waaronder gezinskaarten Belgische vluchtelingen, beginnen. Deze gaan we tonen op een aparte thema-website, waar men op 'belgen kan zoeken'. Op de site staan verder ook onze kranten- en fotocollecties, gerelateerd aan WO1 en het Belgenmonument.
Het zou idd mooi zijn om te streven naar 1 database; ik begrijp dat SSEW en Familiekunde Vlaanderen daar aan gewerkt hebben, maar het resultaat is mij nog niet voldoende helder. Ik heb ook wat fondsen daarvoor benaderd.
Voorlopig houd ik het maar even bij Amersfoort.