Actualisatie DUTO-raamwerk

Het DUTO-raamwerk wordt door het Nationaal Archief geactualiseerd. De huidige DUTO-eisen gaan hiermee op de schop. Het doel hiervan is om de norm meer praktisch toepasbaar te maken en beter te laten aansluiten op technologische ontwikkelingen en veranderende wetgeving.

- DUTO staat voor Duurzaam Toegankelijke Overheidsinformatie.

- Duurzaam toegankelijk wil zeggen dat informatie vanaf het moment van ontstaan beschikbaar en bruikbaar is voor iedereen die daar recht op heeft en voor zolang dat noodzakelijk is. Informatie moet hiertoe vindbaar, bruikbaar, interpreteerbaar, leesbaar, betrouwbaar en toekomstbestendig zijn.

- DUTO is een norm die wordt beheerd door het Nationaal Archief.

Wat gaat er veranderen?

Het inrichten van duurzame toegankelijkheid van informatie is complex en vergt maatwerk. Daarom is er meer nodig dan enkel een set van generieke eisen. Er is ook een methodiek nodig om deze eisen te kunnen vertalen naar concrete maatregelen. In de nieuwe opzet van DUTO is er een gelaagde opbouw. Op het hoogste abstractieniveau zijn er de doelen die worden gediend met duurzame toegankelijkheid. De tweede laag bevat daaraan ontleende richtinggevende principes. Die principes worden vertaald in functies, per functie komen er model-eisen. Omdat er meerdere wegen zijn die naar Rome leiden, beschrijven we per functie enkele implementatiepatronen. Tot slot beschrijven we hoe modeleisen kunnen worden vertaald naar specifieke maatregelen.

Een tweede verandering is dat er een duidelijke knip wordt gemaakt tussen aspecten die organisatorisch van aard zijn en aspecten die te maken hebben met de inrichting van informatiesystemen.

Op deze manier sluit de norm beter aan bij het werken onder architectuur en het principe van archiveren ‘by design’.

Waarom deze actualisatie?

Uit een onderzoek onder gebruikers van DUTO is onder meer gebleken dat:

- De huidige DUTO-eisen te abstract zijn en zich lastig laten vertalen naar concrete maatregelen;

- Concrete eisen daarentegen niet altijd van toepassing zijn of te weinig ruimte bieden voor alternatieven waarmee hetzelfde effect wordt bereikt;

- De eisen als het ware ‘appels en peren’ zijn: eisen aan de organisatie enerzijds en eisen aan software anderzijds lopen door elkaar;

- De eisen geassocieerd worden met een traditionele documentaire informatiehuishouding en nog onvoldoende aansluiten bij de ontwikkelingen rondom informatiebeheer en gegevensmanagement.

Mede hierdoor zijn er diverse overheidsorganisaties die de DUTO-eisen voor zichzelf hebben doorvertaald naar meer concrete eisen of die de norm simpelweg niet gebruiken.

Voor wie is het raamwerk bedoeld?

DUTO is een overheidsbrede norm, gericht op zowel centrale als decentrale overheden. Door de gelaagde opbouw worden verschillende doelgroepen ondersteund. Zo zijn de DUTO-principes van nut voor informatiebeheerders, maar bijvoorbeeld ook voor beleidsmakers en architecten. De modeleisen kunnen als referentiemateriaal worden gebruikt door adviseurs en projectleiders die zich bezighouden met vernieuwing van de informatievoorziening (archiveren ‘by design’). In algemene zin is DUTO relevant voor iedereen die zich bezighoudt met de inrichting van de informatiehuishouding bij de overheid.

Generieke eisen of niet?

We willen het overheidsorganisaties gemakkelijk maken om concrete, begrijpelijke en realistische systeemeisen met betrekking tot de duurzame toegankelijkheid van informatie te formuleren.

De modeleisen hebben als voordeel dat ze een overheidsbrede basis vormen. Hiermee hoeven overheidsorganisaties niet telkens zelf het wiel opnieuw uit te vinden, en wordt de uitvraag naar de markt meer gestandaardiseerd waardoor het voor softwareleveranciers aantrekkelijker wordt om te investeren in functionaliteit voor duurzame toegankelijkheid.

Tegelijkertijd realiseren we ons dat niet elke eis in alle situaties van toepassing is en dat bijvoorbeeld ontwikkelingen in de technologie maken dat er nieuwe mogelijkheden ontstaan waarmee hetzelfde doel op een andere manier kan worden behaald. Daarom zal het raamwerk niet enkel generieke eisen bevatten die altijd van toepassing zijn, maar ruimte bieden voor verschillende oplossingsrichtingen.

Hoe zit dat precies met die implementatiepatronen?

Elke DUTO-functie kun je op verschillende manieren inrichten. Wil je een bepaalde functie volledig automatiseren of wil je juist meer controle inbouwen? Koppel je met een generieke voorziening die een bepaalde functie levert of richt je een functie binnen een applicatie zelf in? Dat noemen we implementatiepatronen. Het raamwerk zal per DUTO-functie een aantal verschillende implementatiepatronen beschrijven, met de daarbij behorende modeleisen. Zo kunnen overheidsorganisaties op maat bepalen welk implementatiepatroon voor een specifiek vraagstuk het meest geschikt is. De keuze voor een bepaald patroon kan afhangen van verschillende factoren, bijvoorbeeld van het belang van de informatie waarvoor de DUTO-functie nodig is en van de architectuuruitgangspunten binnen een organisatie.

Hoe gaan we te werk en wanneer komen de eerste resultaten?

Het uitwerken van het raamwerk doen we in zogenaamde ‘modules’, wat betekent dat we het raamwerk opsplitsen in een aantal blokken. We werken iteratief, dus zodra er een onderdeel gereed is dan zullen we dat onderdeel alvast ter beschikking stellen. Zo vervangen we stap voor stap de huidige DUTO-eisen door het nieuwe raamwerk. De eerste stap is het opnieuw tegen het licht houden van de doelen die we nastreven met duurzame toegankelijkheid. Zijn deze nog dezelfde als een aantal jaren terug of zijn er nieuwe perspectieven waarmee we rekening moeten houden? De stap daarna is opnieuw kijken naar de principes. Zijn deze nog up-to-date of moeten ze worden geactualiseerd? We verwachten de eerste resultaten begin 2022 te kunnen presenteren.

Als onderdeel van de herijking wordt ook de NORA-themapagina over duurzame toegankelijkheid geactualiseerd. Deze pagina zal parallel aan de ontwikkeling van het nieuwe DUTO-raamwerk stap voor stap worden verbeterd en bijgewerkt.

Hoe kan ik meelezen en meedenken?

Om er voor te zorgen dat het DUTO-raamwerkelijk goed aansluit op de praktijk, vinden we het belangrijk om de gebruikers van het raamwerk nauw te betrekken. Dit doen we op een aantal manieren. We richten een zogenaamde redactiegroep op, met experts uit verschillende overheidslagen die actief meelezen met de conceptteksten. Ook gaan we openbare online ‘demo’s’ organiseren waarin we vergevorderde concepten presenteren. Iedereen die interesse heeft is welkom bij deze demo’s en kan tijdens of na afloop van die bijeenkomsten feedback geven. Daarnaast zullen we actief contact zoeken met specifieke expertgroepen die op bepaalde onderdelen met ons mee kunnen denken. En uiteraard waarderen we het als deskundigen proactief contact met ons opnemen.

Meer weten?

Heb je vragen of suggesties? Plaats je reactie hieronder of neem contact op met Rens Ouwerkerk via rens.ouwerkerk@nationaalarchief.nl.