Veelgestelde vragen: toezicht

Zorgt het wetsvoorstel voor versterking van het toezicht?

Ja. Bij decentrale overheden verstevigt het wetsvoorstel de positie van de archivaris. De decentrale archivaris vervult een dubbelrol. Hij/zij is beheerder van de archiefdienst én houdt toezicht op het informatiebeheer bij de betrokken overheidsorganisatie(s). Sommige gemeenten hebben echter geen archivaris, en de huidige Archiefwet staat dat toe, waardoor intern toezicht ontbreekt. Onder de Archiefwet 2021 wordt daarom aanstelling van een archivaris verplicht. Ook regelt de Archiefwet 2021 dat de archivaris rechtstreeks rapporteert aan het dagelijks bestuur (gedeputeerde staten, het college van burgemeester en wethouders, of het dagelijks bestuur van het waterschap). Hiermee wordt voorkomen dat het oorspronkelijke verslag van het toezicht niet of slechts via een omweg de verantwoordelijke bestuurders bereikt. Het bestuur zorgt vervolgens voor de aanbieding van het toezichtsverslag aan provinciale staten, de gemeenteraad of het (algemeen) waterschapsbestuur.

Bij de centrale overheid krijgt de Inspectie Overheidsinformatie en Erfgoed vanaf 2021 structureel extra geld in het kader van het Rijksprogramma Open op Orde. Daardoor kan de Inspectie meer medewerkers aannemen en meer en diepgaandere inspecties uitvoeren. Het wetsvoorstel breidt het toezicht van de Inspectie uit naar het beheer van overgebrachte informatie bij het Nationaal Archief. En er komt een meldplicht bij ernstige incidenten.

Kan een overheidsorganisatie een boete krijgen voor slecht informatiebeheer?

Nee. Het toezicht op de Archiefwet functioneert op basis van rapportages en aanbevelingen aan het betreffende overheidsorgaan. Thema-inspecties en jaarverslagen worden bovendien gedeeld met het parlement, provinciale staten, de gemeenteraad of het waterschapsbestuur. Wanneer bij het toezicht op de centrale overheid ernstige tekortkomingen blijken, kan de minister van OCW dwingende aanwijzingen geven aan het betreffende overheidsorgaan. Als de aanwijzingen niet worden opgevolgd, kan de minister een herstelsanctie opleggen (een last onder bestuursdwang of een last onder dwangsom). Bij gemeentes en waterschappen kan de provincie ingrijpen op basis van de Wet revitalisering generiek (interbestuurlijk) toezicht, en bij provincies kan de minister dit doen.

Waarom vervalt het wettelijke diploma voor de archivaris?

Overheden kunnen nu alleen iemand aanstellen als archivaris, wanneer deze persoon een diploma archivistiek heeft behaald. Op basis van het Archiefbesluit zijn door de minister van OCW enkele opleidingen aangewezen voor het behalen van het diploma archivistiek-A enarchivistiek-B. Er zijn tegenwoordig veel meer informatiespecialisaties en de archivaris moet vooral interdisciplinair kunnen werken en bestuurlijk zijn georiënteerd. Geschikte kandidaten kunnen heel uiteenlopende achtergronden hebben. Door niet langer in de wet het diploma voor te schrijven kunnen overheden hun archivaris voortaan uit een brede kring werven.

Dit houdt tevens in dat meerdere aanbieders kunnen zorgen voor scholing en bijscholing van informatie- en archiefprofessionals. Dat kan gespreid over het land plaatsvinden en met maatwerk, afhankelijk van de behoeftes van werkgevers en professionals.

Wanneer het wettelijk voorgeschreven diploma vervalt, is archivaris geen gereglementeerd beroep meer in de zin van de EU-richtlijn.