Risico's bij digitaliseren van manuscripten

Middeleeuwse manuscripten lopen risico’s tijdens het digitaliseringsproces. Ilse Korthagen, verbonden aan de Universiteit van Amsterdam (UvA), heeft met hulp van Metamorfoze onderzocht hoe men de risico’s die middeleeuwse manuscripten lopen kan ondervangen.

Elk handschrift is uniek, zowel qua vorm als inhoud. Rigide richtlijnen kunnen voor dit materiaal creatieve oplossingen in de weg staan. Ilse introduceert daarom geen set richtlijnen, maar een Checklist voor het digitaliseren van manuscripten. De checklist dient als voorbeeld en kan worden aangepast aan elke specifieke situatie.

Bij het onderzoek naar de waardering van manuscripten werd duidelijk dat je waarden kunt toekennen aan zowel de inhoud als aan de materiële verschijningsvorm. De waarden van de inhoud zijn voor een groot deel overdraagbaar op de digitale kopie, maar die van de materialiteit zijn dat niet of nauwelijks. Een manuscript – een archeologisch object, met al zijn historische sporen – is moeilijk te dupliceren. Aan digitale kopieën kan door deskundigen echter een meerwaarde worden gegeven door het toepassen van imaging technieken en digitale bewerkingen. Het origineel en de digitale kopie vullen elkaar hierbij aan als kennisplatform.

Om ervoor te zorgen dat bij het creëren van een digitale kopie geen waardeverandering of –vermindering optreedt bij het origineel, is vanuit conservator-restaurator perspectief de Checklist voor het digitaliseren van manuscripten ontworpen.

Checklist minimaliseert de risico’s

De checklist bestaat uit vier delen: het eerste deel bevat de belangrijkste identificatie-gegevens en gegevens die nodig zijn voor de metadatering. In deel twee wordt de boekband beoordeeld op kenmerken die van invloed kunnen zijn op de manipulatie en digitalisering. Deel drie beschrijft de conditie en kenmerken van het boekblok. Vervolgens wordt bepaald of een manuscript voorbereiding of een conserverings- of restauratiebehandeling nodig heeft en of een conservator-restaurator moet assisteren bij de digitalisering. Tot slot wordt op basis van de eerdere observaties bepaald welke apparatuur het meest geschikt is en welke hulpmiddelen daarbij nodig zijn. Het gebruiken van de checklist zal zodoende de risico’s tijdens het digitaliseringsproces minimaliseren.

Voor meer informatie over dit onderzoek kunt u terecht op www.metamorfoze.nl.