Iets over linked data in erfgoedinstellingen…

door Shannon van Muijden, datamanager collectie bij het Zuiderzeemuseum

Over linked data en met name wat dit betekent, of zou kunnen betekenen voor de erfgoedwereld is al veel geschreven. Voor de exacte werking ervan, met zogenaamde ‘triples’, verwijs ik dan ook graag door naar websites, blogs en instructievideo’s die dat heel helder uitleggen[1]. Als je hier bent gekomen om daarover te lezen, dan kun je nu dus stoppen en heb ik je zojuist een paar minuten van je leven bespaard. Zo niet, lees dan gerust verder over waarom ik linked data in de erfgoedwereld vooral beschouw als een manier om mensen te verbinden. Linked-data (de technische blabla) volgt dan vanzelf wel.

Ik heb mij als datamanager bij het Zuiderzeemuseum de afgelopen vijf jaar bezig mogen houden met linked data. Ik praat met veel liefde over aapie’s, uurie’s, trippels, persiestente aidentifaiers (jaja!) en de hele reutemeteut, maar ik merkte al snel, daar zitten weinig mensen op te wachten. Geef nou toe, niemand hoort graag een presentatie van vijftien minuten aan waarvan hij meer dan de helft niet begrijpt en geen tijd heeft om zich ooit te verdiepen in de andere helft. We zijn tenslotte erfgoedinstellingen! We bestaan uit een paar werknemers en veel vrijwilligers (de lucky few die meer werknemers hebben, oftewel de big boys hebben datamanagers in huis, aan hen hoeven we dit verhaal niet te vertellen). Het gros van de instellingen is bezig met zijn eigen hachje, en neem ze dat maar eens kwalijk! Er moet toch met minimaal budget een tentoonstelling worden gerealiseerd. In de resterende tijd is men bezig met registratie en fotografie van de objecten. En dan kom ik er aan, de ‘URI-missionaris’ - ik wordt altijd hartelijk ontvangen – om te verkondigen dat jij met je schaarse tijd ook nog eens extra stappen moet zetten om je digitalisatie duurzaam te maken en te zorgen dat je op het internet vindbaar bent. We willen toch met z’n allen houdbaar, bruikbaar en zichtbaar zijn?[2]

Ik ben op dit vlak (gek genoeg?) nooit door iemand tegengesproken. Iedereen was het altijd met me eens dat het ‘erg nuttig’ was om je data ‘duurzaam’ te maken, ondanks dat niet iedereen het altijd helemaal begreep. Soit, dat is prima. Ik ben er tenslotte ook om je in de praktijk op weg te helpen. Dus ik begon, in 2017, met het helpen van de collega-instellingen die zich samen met het Zuiderzeemuseum hebben verenigd in het Netwerk Zuiderzeecollectie. We zouden een website bouwen waarop onze collecties samenkomen, maar niet zomaar een website, eentje die volgens de principes van het Netwerk Digitaal Erfgoed was gebouwd. Houdbaar en Bruikbaar en Zichtbaar dus. Een computer moest in staat zijn om de collecties die op de website www.zuiderzeecollectie.nl getoond zouden worden, met elkaar te verbinden. Hiervoor moesten bepaalde concepten computer-leesbaar gemaakt worden doormiddel van URI’s[3]. Wij hielden de filosofie aan dat instellingen deze URI’s zelf, in hun eigen systemen, moesten verwerken, zodat ze ook in de toekomst hiermee mooie online toepassingen zouden kunnen bouwen.

Dus daar kwamen we aan met onze mooie praatjes en toekomstbeelden die we tegen openhangende monden en glazige ogen hielden. ‘Want onze ziel verheft zich, onwillekeurig, door wat werkelijk subliem is. Ze neemt een hoge vlucht en wordt van vreugde vervuld, vreugde en trots, alsof ze wat ze hoorde zelf heeft gemaakt.’[4] Dat zijn de wollige woorden van de Griekse auteur Longinus uit de eerste eeuw na Christus. En hoewel we wat we hier nu doen moeilijk subliem kunnen noemen, is het toch fijn als je toehoorders het gevoel hebben dat wat hen verteld wordt op een logische manier in hun werkzaamheden valt in te passen zonder dat dit veel inspanning of studie vergt.

We leken het tegenovergestelde te bereiken. We kwamen met onze verhalen over verbonden data niet tot een verbinding met het beoogde publiek. Ironisch was het wel, en we geloofden nog wel zo in ons idee! We hadden een andere insteek nodig. We moesten iedereen het gevoel geven dat dit iets was wat ertoe deed, wat je tijd en aandacht waard is. Dit ging niet lukken via presentaties, telefoontjes of e-mailtjes. We moesten het veld in, met iedereen praten, bij voorkeur een-op-een. En wat bleek, de meeste instellingen kampten met allerlei problemen die ze die eerst opgelost moesten worden! Bugs in het collectiebeheersysteem bijvoorbeeld…

Maar als dat was opgelost kon ik aan de slag. Ik legde uit wat het idee achter URI’s en persistente identifiers was, ik maakte exports van de trefwoorden, personen en plaatsen en voorzag die zelf van URI’s (ondanks dat ik ook uitleg gaf over hoe ze daar zelf mee aan de slag konden)[5] en dan kwam ik terug, importeerde de hele boel en liet zien wat het gevolg was. En toen ging daar het lichtje branden; ja het is toch wel erg mooi, nuttig en zelfs leuk werk!

Er bestaan inmiddels veel mooie websites met allerlei tools die je leven digitale collectiebeheerder mooier moeten maken.[6] Maar nog steeds is de verbinding nodig; de verbinding met je collega’s en dat ga je nooit oplossen door achter je bureau te blijven zitten. Daarom dit pleidooi om elke erfgoedinstelling in Nederland linked-data-proof te maken door het zoeken van verbinding met onze collega’s. Dus datamanagers en erfgoedcoaches onder ons die het verhaal nu snappen; ga het veld in! Help je collega’s! Spread the word! Het is een win-win situatie. Verrijk de collectiedata van je collega’s en maak daarmee je eigen werk ook een stuk leuker!

Wil je meer weten, of wil je hulp met je data, aarzel niet mij te mailen!
shannon.van.muijden@zuiderzeemuseum.nl

[1] https://www.slideshare.net/NCDD/sjors-de-valk-linked-open-data, https://www.youtube.com/watch?v=V88-wHcqGe0, https://www.den.nl/aan-de-slag/uitvoeren/hoe-maak-je-het-beschikbaar/linked-open-data
[2] https://netwerkdigitaalerfgoed.nl/activiteiten/nationale-strategie-digitaal-erfgoed/
[3] https://nl.wikipedia.org/wiki/Uniform_resource_identifier
[4] Uit: Longinus, Het Sublieme, historische uitgeverij p. 28.
[5] https://17dc523db9bf0692d991-f9b61dd6c69493800b6f880d3ff13732.ssl.cf3.rackcdn.com/20171018_MoMu_VerbindJeTermenOkt2017.pdf
[6] https://museumconsulenten.nl/spoorboekje/, https://kia.pleio.nl/, https://erfgoedkit.nl/