Come in, we're open! Open data voor een pro-actieve overheid

Ik zie een open-data-overheid voor me die op eigen initiatief en ongevraagd data ontsluit. Data waarmee gebruikers maatschappelijke of economische meerwaarde mee creëren, aldus Tine van Nierop, projectleider Open Toegang Archief 2020 en host van de workshop Actieve openbaarheid/Wet hergebruik overheidsinformatie (Who) op het recente VNG Congres Archiefinnovatie. Overheden werken aan open data, maar zien ook drempels. Hoe pakken archief- en informatieprofessionals binnen de overheid open data slim op? Drie inspirerende sprekers gaven inzicht en praktische tips & tools.

Open én vindbaar

“Wist u dat meer dan de helft van de informatievragen aan de overheid kan worden beantwoord met data die al beschikbaar is? Probleem is vooral dat de data niet víndbaar is. Het centrale overheidsplatform data.overheid.nl zorgt voor vindbaarheid”, zegt Hayo Schreijer, productmanager KOOP (ministerie van BZK) en beheerder van data.overheid.nl. “Op data.overheid.nl kunnen alle (overheids)organisaties hun data als open data aanbieden. Het platform dient als een soort ‘telefoonboek’: doel is de open data die er is, zíchtbaar maken. Overheden worstelen met de vraag welke data als eerste open te maken. Het is wel ‘open tenzij…’, maar je kunt niet alles tegelijk. Maak daarom eerst een inventarisatie van de informatie waarover je beschikt. Dan kun je pioriteren. KOOP verzamelt open data bij de overheden, zet ze op data.overheid.nl en zorgt voor online beschikbaarheid - ook in Europees verband. Daarnaast geeft KOOP overheden praktische ondersteuning bij het open maken van data, bijvoorbeeld met beslisbomen. Mijn tip? Blader eens door data.overheid.nl. En heb je vragen? Val ons daar beslist mee lastig. KOOP is op sterkte om overheden te ondersteunen.”

Pro-actief openbaar

“Openbaarheid is in Nederland vooral passief. En de Wet openbaarheid van bestuur (Wob) wordt gezien als de boosdoener,” zegt Tom Kunzler van Open State Foundation, dat zich inzet voor digitale transparantie. “De Wob kost overheden immers veel tijd en geld en er is veel misbruik. Althans, dat is de heersende opvatting. Maar uit onderzoek blijkt dat zeker dat laatste niet klopt. Zeker 80% van de Wob-verzoeken is serieus. Het mooie van de nieuwe Wet hergebruik van overheidsinformatie (Who) is dat het overheden dwingt om na te denken over hoe je informatie vanaf het begin ter beschikking stelt (publiceert), en ook later (archiveert). De Who is een kans voor een open overheid. Want met open overheidsdata worden Wob-verzoeken overbodig; een verwijzing naar je open data volstaat. En kan dat niet of is de informatie er niet? Dan zeg je als overheid: laten we samen zoeken naar een match. Dan ga je niet alleen van passieve naar actieve openbaarheid. Maar zelfs naar pro-actieve openbaarheid.”

Morgen al aan de slag

“Kijk, met deze privacytool bepaal je heel makkelijk of persoonsgegevens uit een dataverzameling hergebruikt mogen worden voor een ander doel,” zegt Frank Verschoor van The Green Land. Verschoor werkt nauw samen met, en in opdracht van overheden, instellingen en bedrijfsleven aan het openen van data en processen. “Mijn boodschap is eigenlijk: gemeenten, ga morgen al aan de slag met open data. Want hoewel er al 7.390 open datasets staan op data.overheid.nl, leveren pas 22 van de 390 Nederlandse gemeenten aan. Terwijl gemeenten op een schat aan data zitten. Veel archief- en informatieprofessionals binnen decentrale overheden geven aan over te lopen van het werk. Open data? Het staat niet eens op de agenda. Toch zeg ik: kijk naar de toekomst. Naar 2025. Dan is de archiefprofessional een informaticus, gespecialiseerd in duurzame digitale opslag en toegankelijkheid. Pak die rol nu al. Verdiep je in open data, privacy, openbaarheid en duurzame toegankelijkheid en in voordelen daarvan voor de business. Claim die thema’s en zorg dat ze op de agenda van het management komen. En is er sprake van digitalisering in je organisatie? Zorg dat je mee-ontwerpt op het thema ‘open’ (open by design). Start morgen al met het open maken van data. En weet je niet waar te beginnen? Vraag gerust gebruikers online om advies.”

Presentaties tijdens de workshop

• Tine van Nierop, Archief 2020

• Tom Kunzler, Open State Foundation

• Frank Verschoor, The Green Land.

Informatie over de Mastercourse Open Data en Hergebruik

Meer lezen

Schetsboek Actieve Openbaarheid (Archief Ateliers)

Beslisboom Actieve openbaarheid (GA Rotterdam)

Handleiding Wet Hergebruik (Ministerie van BZK)

Open Data archieven (Openarch)

Actieplan Open Overheid (Ministerie van BZK)

Trendrapport Open Data 2016 (Algemene Rekenkamer)

Kennisplatform Openbaarheid (Nationaal Archief)