Wat doen we met de digitale Nachtwacht?

Op 8 en 9 februari heb ik het symposium van LIMA Future Proof!? Een internationaal symposium over de preservation van (born) digital art/software based art http://www.li-ma.nl/site/news/future-proof-transformation-digital-art-2017 bijgewoond. Het was, net als een jaar eerder, weer een genoegen. Het helpt als je, zoals ik, een liefhebber van digitale kunst bent maar ook zonder die liefde is het geestverruimend om kunstenaars, conservatoren en wetenschappers te horen over digitale toegankelijkheid in relatie tot kunst.

De problematiek van duurzame toegankelijkheid is voor digitale kunst niet anders dan voor ‘ons soort’ digitale informatie. Het wordt veroorzaakt door snelle technologische ontwikkeling, verouderende soft- en hardware of de internetbase. Daarnaast kan kunst uit een samenstel van technieken bestaan en uit verschillende vormen van interactie tussen statische en dynamische (internet) onderdelen. Voor degene die een paar voorbeelden nodig heeft, kijk eens op http://www.newrafael.com/websites, http://geertmul.nl/projects/the-library-of-babel/.

Dag 1 van dit symposium stond vooral in het teken van de sociale kant van preservation. Sabine Himmelsbach van HeK sprak over het bouwen van een digitale collectie. Preservation daarvan is een immense taak waarbij aandacht moet zijn voor techniek (versie beheer, backward compatibility, het gebruik van netbased onderdelen (zoekmachines) bij migratie en emulatie) én voor het belang van documentatie, economische en juridische factoren (betaalmuren) en het (mogelijke) verlies van de ervaring van de kijker/gebruiker. Dit vraagt bijna altijd om een individuele aanpak. Ward Janssen van Moti in Breda richtte onze blik op musea die oog moeten krijgen voor preservation. Zijn pleidooi werd versterkt door Tom Ensom van King’s College en Tate Modern die aangaf dat collectiebeheerders kennis nodig hebben vanuit preservation, kunst conservering en software engineering. Er is niet altijd een source code als antwoord op al uw vragen, vaak is het een combi van plug ins met andere woorden het gaat om de production toolchain. Jon Ippolito http://three.org/ippolito/, de schrijver van Re-collection, gaf het geheel een filosofisch tintje want hij sprak over de meerdere dimensies van het originele kunstwerk, ik zou bijna zeggen, het kunst-continuüm waarbij ‘tijd’ verticaal is en er geen versie is om naar terug te gaan.

Door samenwerking en kennisnetwerken is in de afgelopen jaren een basis ontstaan in de internationale kunstwereld waar instrumenten, checklists en opleidingen worden aangeboden om een goed beeld te krijgen van de wereld ‘onder het kunstwerk’. Dit kwam goed tot uitdrukking in de paneldiscussie waar verwezen werd naar online cursussen, voorbeeld van INCCA https://www.incca.org/. Als eArchivaris hoef je geen programmeur te zijn maar je moet wel weten hoe programmeren werkt’.

Ook Europa doet mee aan onderzoek naar beheer en behoud van digitale kunst via het programma NACCA http://nacca.eu/. Een van de onderzoekers van dit programma Claudia Roeck lichtte op dag 2 haar onderzoek naar Significant Properties in art toe. Waar zij in de praktijk tegen aanloopt, is dat een kunstenaar zijn of haar werk veelal omschrijft in kwaliteit en niet in kwantiteit waardoor re use of herhaling door anderen behoorlijk lastig is. Hoe verleiden wij de kunstenaar om deze informatie met ons te delen? Een hele andere kijk op de zaak kwam van Jesse de Vos die in opdracht van Beeld en Geluid de gebruikerservaring als onderdeel van het kunstwerk of, in dit geval, de game onderzoekt. Hij introduceert video documentation as preservation strategy. Ik kreeg direct inspiratie om dit ook op ambtenaren toe te passen door hun ervaringen met nieuwe software of nieuwe features vast te leggen op video waardoor wij het gebruik van deze systemen van de overheid en de veranderingen in het werk van een ambtenaar in beeld brengen. De laatste spreker was Sandra Fauconnier die haar werk voor www.wikimedia.org en in het bijzonder wikidata toelichtte onder de titel Why is there so little digital art on Wikipedia?

De uitkomst van dit 2-daags symposium stemt vrolijk in het licht van de gesprekken, ontwikkelingen en zelforganisatie in de wetenschap- en kunstwereld. Tegelijkertijd kampen zij met het gebrek aan middelen beschikbaar voor verdere ontwikkeling. Ik besef mij dat de nieuwe Nachtwacht ergens wordt gemaakt of al gemaakt is en dat het jammer zou zijn als het nageslacht hier niet van zou kunnen genieten dus vraag ik bij deze aandacht voor deze tak van duurzaamheidssport.